canlevinh

Có thể áp dụng toán học vào việc quản lý kinh tế hay không?

 

Quản lý kinh tế theo phương pháp nào cũng đều có những ưu điểm và nhược điểm của nó.  Vì thế biết được các ưu điểm để tìm cách phát huy và biết được các nhược điểm để tìm cách khắc phục là vô cùng quan trọng.  Vậy toán học có thể góp phần vào làm được việc này hay không và điều quan trọng là người ta có chịu sử dụng nó hay không?  Tôi là người học toán nhưng lại suốt đời làm công tác quản lý kinh tế trong thời kỳ quản lý kinh tế theo phương pháp tập trung và đã được làm hầu hết các loại kế hoạch về lâm nghiệp.  Qua đó tôi thấy khi làm kế hoạch các đơn vị cấp dưới thường đưa các số liệu lên để có lợi cho đơn vị của mình còn cán bộ kế hoạch cấp trên phải tìm mọi cách để giảm bớt các số liệu đó nên sẽ có sai số rất nhiều và dễ phát sinh tiêu cực.  Vì thế tôi cũng đã có nhiều suy nghĩ về việc này, cụ thể như sau:

Ngay từ năm 1971 tôi đã mô hình hóa phương pháp làm kế hoạch cho đến khi tính toán kế hoạch cuối cùng là kế hoạch giá thành dưới dạng toán học rồi tính kỳ vọng và phương sai của mô hình này.  Từ đó rút ra:

- Sai số tương đối của tổng chi phí sản xuất càng lớn nếu sai số của các số liệu phải bàn cãi càng lớn.

- Sai số tương đối của tổng chi phí sản xuất càng lớn nếu các số liệu phải bàn cãi phải nhân với nhau càng nhiều lần.

- Độ phân tán của sai số tương đối của tổng chi phí sản xuất càng nhỏ nếu số số hạng tính trong tổng chi phí sản xuất càng nhiều.

Từ những nhược điểm đó tôi đi sâu vào phân tích các vấn đề sau:

- Về căn cứ khoa học.

- Về vận dụng các quy luật kinh tế khách quan của chủ nghĩa xã hội.

- Về xây dựng giá và tính toán lợi nhuận.

- Về mâu thuẫn giữa quyền lợi của từng cá nhân những người trong bộ máy "phục vụ sản xuất" với việc người đó đang làm để phục vụ sản xuất.

Tôi thấy chúng đều có rất nhiều vấn đề.  Vì thế tôi đã biểu hiện từng khoản mục trong việc tính giá thành sản phẩm dưới dạng toán học rồi cộng lại thành biểu thức có rất nhiều chữ trong ngoặc.   Sau khi thay các chữ trong cùng ngoặc bằng chữ khác tôi được mối tương quan giữa các yếu tố nhà nước có điều kiện nắm được chắc với chi phí sản xuất cho một đơn vị sản phẩm dưới dạng một hàm số rất đơn giản như sau:

z = a - bx + cy + dt

Trong đó:

- z là chi phí sản xuất cho một đơn vị sản phẩm.

- x là mức độ còn lại của tài sản cố định (hoặc mức độ còn lại của thiết bị) để sản xuất ra loại sản phẩm đó.

- y là khấu hao khi sản xuất một đơn vị sản phẩm.

- t là chỉ số về thời gian chỉ năm đó là năm thứ mấy so với năm đầu tiên.

- a, b, c, d là các số cần tìm theo phương pháp bình phương tối thiểu.

Nhìn vào hàm số này ta thấy cũng rất phù hợp với thực tế sản xuất như sau:

- Khấu hao là một hạng mục bắt buộc phải tính đúng tính đủ theo quy định của Nhà nước trong việc tính giá thành nên khấu hao càng lớn thì chi phí sản xuất càng cao.

- Thiết bị càng sử dụng lâu năm thì càng phải bảo dưỡng sửa chữa nhiều và khả năng sản xuất trong kỳ kế hoạch càng giảm.  Mức độ còn lại của tài sản cố định là tỷ số giữa giá trị còn lại của tài sản cố định (giá trị ban đầu trừ đi số tiền đã khấu hao) chia cho giá trị ban đầu của tài sản cố định.  Việc này thể hiện rõ tài sản cố định (trong đó quan trọng nhất là thiết bị) đã sử dụng lâu đến mức độ nào.  Nếu trong tài sản cố định đó tách được ra giá trị ban đầu của thiết bị và số tiền đã khấu hao của thiết bị để tính mức độ còn lại của thiết bị càng tốt.

- Ngoài ra cũng nên tính đến yếu tố biến động theo thời gian.

Nếu tính toán kế hoạch giá thành của từng loại công việc theo cách này thì việc làm kế hoạch sẽ vô cùng đơn giản vì cơ quan quản lý cấp trên chỉ cần biết 4 số liệu là giá trị ban đầu của tài sản cố định, số tiền đã tính khấu hao, khấu hao và giá thành thực hiện trong kỳ kế hoạch của loại công việc đó qua nhiều năm hoặc nhiều quý là có thể tính được ngay hàm số vừa nêu trên cho loại công việc đó.  4 số liệu đó đại bộ phận đã có rồi nên chỉ cần cơ quan cấp dưới báo cáo thêm số liệu về ước thực hiện kỳ kế hoạch trước và dự kiến mức độ còn lại của tài sản cố định, khấu hao trong kỳ kế hoạch mới là đủ.  Lưu ý là kế hoạch hàng năm làm vào cuối năm trước nên chưa thể có số liệu thực hiện của năm trước, chỉ có số liệu thực hiện 9 tháng đầu năm trước, ước thực hiện cả năm trước và các đơn vị cấp dưới có thể ước thực hiện cả năm trước theo hướng có lợi cho đơn vị của mình.  Nhưng khấu hao bắt buộc phải tính đúng tính đủ theo qui định của Nhà nước nên việc ước tính thêm các số liệu về giá trị ban đầu của tài sản cố định, số tiền đã tính khấu hao, khấu hao và giá thành quý 4 năm trước để cộng với thực hiện 9 tháng đầu năm trước thành ước thực hiện năm trước sẽ không có sai số nhiều.  Sau khi dựa vào dãy số thực hiện qua nhiều năm, dùng phương pháp bình phương tối thiểu sẽ tính được ngay hàm số phải tìm.  Thay các số liệu về dự kiến mức độ còn lại của tài sản cố định, khấu hao trong kỳ kế hoạch mới và chỉ số về thời gian sẽ tính được ngay giá thành của năm kế hoạch.  Sau đó chỉ cần hạ giá thành tính được theo hàm số đó vài phần trăm và đề nghị cấp dưới phân bổ kế hoạch giá thành theo từng khoản mục và các kế hoạch biện pháp như lao động tiền lương, vật tư,... phải tính theo đúng biểu mẫu kế hoạch để cấp trên xét duyệt.  Khi duyệt quyết toán năm trước cho các đơn vị cấp dưới, cơ quan kế hoạch cấp trên mới có các số liệu thực hiện năm trước của các đơn vị cấp dưới.  Mức giảm giá thành hàng năm so với số tính được theo hàm số của từng loại công việc có thể do cơ quan quản lý cấp trên ấn định chung cho các đơn vị trực thuộc nên không có sự trao đổi giữa cán bộ các cấp khi tính toán kế hoạch.  Chỉ cần có quy định thưởng phạt bằng tiền rõ ràng trong việc phân bổ các khoản mục giá thành thí dụ như khoản mục nào chênh lệch giữa thực hiện với kế hoạch dưới 2% thì được thưởng, trên 5% thì bị phạt thì các đơn vị cấp dưới sẽ phải rất nghiêm túc trong việc phân bổ các khoản mục giá thành và tính toán các kế hoạch biện pháp như lao động tiền lương, vật tư,...  Như vậy hệ thống chỉ tiêu kế hoạch vẫn không cần phải thay đổi, còn các đơn vị cấp dưới phải tự tính toán rất chặt chẽ để thực hiện kế hoạch.  Không những thế các đơn vị cấp dưới phải rất cân nhắc trong việc xin vốn đầu tư xây dựng cơ bản và thiết bị mới vì những thứ đó sẽ làm tăng thêm giá thành sản phẩm.  Đổi mới cách làm kế hoạch theo phương pháp này thì tình trạng xin cho sẽ không còn nữa, biên chế làm kế hoạch ở các cấp có thể giảm đi quá nửa,  nhưng tôi không dại gì nói đến việc này vì nếu nói ra thì tôi sẽ bị cô lập ngay.

Thời gian đó tôi được Vụ phân công làm kế hoạch toàn diện đối với Công ty Ô tô Chủ lực của ngành, trong đó có kế hoạch giá thành và kế hoạch khi đó phải làm theo từng quý.  Quý 3 mưa nhiều nên ô tô phải nghỉ nhiều, quý 4 ít mưa nên ô tô chạy được rất nhiều, vì thế giá thành 1 tấn cây số tính theo từng quý biến động rất lớn.  Nên tôi đã xuống làm việc với bộ phận Tài vụ của Công ty để sưu tầm những số liệu cần thiết.  Cụ thể là với các số liệu từ quý 1 năm 1971 đến quý 1 năm 1973 tính ra được hàm số sau:

z = 303,73 - 190,087x + 1,601455y

Ở đây tôi không tính t vì thời gian quá ngắn.

So sánh kết quả tính toán theo hàm số này với giá thành đã thực hiện trong 9 quý đó tôi có kết quả như ảnh chụp trong tài liệu viết tay sau:

 Giathanh.png   158.85K   5 Số lần tải

Trong đó chữ có gạch phía trên là giá thành tính theo hàm số tìm được.

Do nắm được toàn bộ số xe của Công ty trong đó biết trong từng năm nhận thêm bao nhiêu xe và thời gian xe tính khấu hao theo quy định là 12 năm nên tôi có thể tính lại khấu hao từng quý cho chính xác hơn.  Khi đó sẽ được hàm số sau:

z = 305,285 - 190,127x + 1,592426y

- Sai số tương đối bình quân: 1,93%

- Sai số tương đối lớn nhất:     3,69%

- Hệ số tương quan bội:                    0,9915

Vì thế trước khi làm việc với Công ty Ô tô Chủ lực của ngành về giá thành vận chuyển tôi chỉ cần yêu cầu Công ty cung cấp các số liệu ước thực hiện về: Khấu hao, mức độ còn lại của tài sản cố định và giá thành quý trước để tôi thêm vào dãy số tôi đã thu thập được và tính hàm số đã nêu trên theo phương pháp bình phương tối thiểu.  Khi làm việc với Công ty tôi chỉ cần giảm giá thành vài phần trăm so với số liệu tính được theo hàm số này để cán bộ Công ty tự tính toán lại các khoản mục thì được chấp nhận ngay.  Nhưng khoảng cuối năm 1972 khi tôi đưa vấn đề này ra trình bày với toàn thể những người trong Vụ trong một buổi sinh hoạt chuyên đề thì mọi người đều ngơ ngác không hiểu, không những thế ông Khoáng phụ trách bộ phận tính giá thành của Vụ còn cho rằng việc tính toán giá thành đơn giản như thế thì không được vì khi tính toán giá thành phải cãi nhau với đơn vị cấp dưới từng chi tiết rất nhỏ mất rất nhiều thời gian mà họ còn chẳng chịu.  Là người trực tiếp làm các loại kế hoạch với Công ty Ô tô Chủ lực nên tôi vẫn tiếp tục làm kế hoạch giá thành theo cách này cho đến khi bộ phận thống kê và bộ phận vật giá của Vụ Kế hoạch chuyển sang Vụ Tài vụ vào giữa năm 1973.

Tôi thấy các Bộ, các Tổng cục đều phải tính toán kế hoạch theo phương pháp chung của Nhà nước và Vụ Phương pháp Kế hoạch hóa của Ủy ban Kế hoạch Nhà nước là nơi nghiên cứu về vấn đề này.  Năm 1969, tôi đã lên đó giải thích với bộ phận Toán của Vụ này việc tôi đã đổi hàm mục tiêu của bài toán vận trù về phân công máy nên có cách giải rất đơn giản như trong bài: “Áp dụng vận trù học của bộ phận tiện trong xí nghiệp cơ khí lâm nghiệp”  đã đăng trong Tập san Lâm nghiệp số 2 – tháng 2 năm 1969.  Khi đó ông Nguyễn Xuân Trang – Quyền Vụ trưởng Vụ này, đã khuyên tôi nên về Uỷ ban.  Đây là dịp rất tốt để tôi quay lại với toán học nhưng tôi đã từ chối vì khi đó tôi đang có một số việc riêng cần giải quyết, ở Vụ Kế hoạch Tổng cục Lâm nghiệp tôi lại đang được lãnh đạo và những người trong Vụ rất quý mến nên tôi không muốn thay đổi cơ quan công tác trong lúc này.  Năm 1972 ông Trang đã là Ủy viên của Ủy ban Kế hoạch Nhà nước nên từ nơi sơ tán tôi đã viết thư cho ông nói rõ tôi muốn lên làm việc ở trên đó để tiếp tục nghiên cứu việc áp dụng toán học vào việc đổi mới phương pháp làm kế hoạch.  Khi về làm việc tại Hà Nội, tôi được cán bộ của Vụ Phương pháp Kế hoạch hóa gọi điện báo cho biết ông Trang đã làm việc với cả 2 Vụ Phương pháp Kế hoạch hóa và Tổ chức của Ủy ban, họ đã đồng ý nhận rồi, tôi chỉ việc cầm hồ sơ lên làm việc với họ là xong.  Thời gian đó tôi nghĩ việc phân công cán bộ làm ở đâu hoàn toàn do Tổ chức nên tôi chỉ biết đề đạt ý kiến của mình mà thôi.  Khi đó Tổng cục Lâm nghiệp đang giảm biên chế rất nhiều, nhưng tôi lại đang được lãnh đạo Vụ và toàn thể những người trong Vụ rất quý mến.  Khi công bố danh sách đề nghị Vụ Tổ chức Cán bộ cho nâng lương cuối năm 1969, ông Lê Quang Đán – Quyền Vụ trưởng Vụ Kế hoạch - Tổng cục Lâm nghiệp đã tuyên bố trước toàn thể anh em trong Vụ lý do cho tôi đứng đầu danh sách là: "Đã giao cho anh Cẩn nhiều việc rất khó, tưởng như không thể làm được, nhưng anh Cẩn đã hoàn thành một cách nhanh chóng".  Nay 2 Tổ chức của Ủy ban và Tổng cục không trao đổi với nhau lại bảo tôi cầm hồ sơ lên Ủy ban thì họ lại nghĩ là tôi trong diện phải giảm biên chế thì sao nên tôi đã lờ chuyện này đi.

Theo đề nghị của tôi, tháng 11 năm 1973 Vụ Kế hoạch của Tổng cục Lâm nghiệp đã có công văn do Vụ trưởng Đào Viết Thường ký gửi Vụ Kỹ thuật của Tổng cục Lâm nghiệp cho tôi đăng ký 2 đề tài như ảnh chụp phía dưới:

 Congvan.png   192.04K   4 Số lần tải

Thời gian đó, nước ta còn rất nghèo nên ngay cả công văn gửi đi các nơi cũng phải đánh trên giấy đen và bản lưu của tôi còn bị những chỗ đen do là bản ở phía dưới.

Rất tiếc rằng sau đó trong Kế hoạch Nghiên cứu Khoa học Kỹ thuật năm 1974 của Tổng cục Lâm nghiệp không có 2 đề tài của tôi.  Tôi hỏi ông Du - Vụ phó Vụ Kỹ thuật thì được ông cho biết là rất hoan nghênh 2 đề tài đó, nhưng chưa cần tiền vẫn nghiên cứu được nên không ghi.  Thời gian đó chúng tôi làm thêm giờ phải ngủ đêm trong cơ quan rất nhiều lần cũng không hề đòi hỏi thêm tiền.  Tôi chỉ mong muốn được chính thức hóa 2 đề tài đó để dễ làm việc mà thôi.  Nếu 2 đề tài đó được ghi vào Kế hoạch của Tổng cục thì tôi sẽ cầm giấy giới thiệu của Vụ Kế hoạch sang Vụ Tài vụ xin số liệu quyết toán qua nhiều năm của đơn vị lớn nhất trực thuộc Tổng cục và xuống Công ty Ô tô chủ lực lấy thêm số liệu rồi về tự tính toán là xong đề tài thứ 1.  Đối với đề tài thứ 2 thì do tôi là người làm kế hoạch cung cấp thiết bị, xăng dầu,... cho các đơn vị trong toàn ngành nên toàn bộ cự ly vận chuyển các tuyến của các đơn vị Lâm nghiệp trong toàn ngành đều nằm trong tay tôi, trao đổi với bộ phận chế biến của ngành và Vụ Công nghiệp B thuộc Ủy ban Kế hoạch Nhà nước thì họ đều rất hoan nghênh, hỏi thày dạy tôi về vận trù về bài toán này thì được biết là bài toán quy hoạch tuyến tính nguyên bộ phận và đã có cách giải.  Vì thế tôi chỉ cần trao đổi với bộ phận chế biến về sản phẩm của từng loại hình xưởng chế biến gỗ và ước tính giá thành sản phẩm chế biến gỗ cho từng loại hình xưởng ở những nơi có thể đặt nhà máy, ước tính chi phí vận chuyển theo từng tuyến là có thể có ngay toàn bộ số liệu để đưa vào bài toán quy hoạch tuyến tính nguyên bộ phận này.  Trao đổi với bộ phận máy tính điện tử của Viện Điều tra Quy hoạch rừng ở  ngay tầng 4 của Văn phòng Tổng cục về khả năng tính toán (bao gồm cả việc học cách giải bài toán quy hoạch tuyến tính nguyên bộ phận) và kinh phí.  Sau đó báo cáo với Tổng cục để xin phép cho triển khai hàng loạt và xin cấp kinh phí để tính toán.  Nhưng do không được ghi trong Kế hoạch Nghiên cứu Khoa học Kỹ thuật của Tổng cục nên tôi đành phải dừng lại.

Sau khi có loạt bài: "Những việc cần làm ngay" của N.V.L đăng trên báo Nhân dân, tôi viết tóm tắt bài: "Áp dụng toán học vào việc đổi mới kế hoạch hóa" rồi đưa cho Thứ trưởng Bộ Lâm nghiệp Tô Văn Bình xem.  Ông Bình nói viết như vậy là đúng hướng, nhưng ông không biết gì về toán cả.  Tôi viết đơn gửi Khoa Toán của trường Đại học Tổng hợp để xin giúp đỡ và Khoa đã cho tôi sinh hoạt với tổ Toán của thày Phan Văn Hạp.  Vì thế tôi đã có 1 buổi trình bày về dạng toán học của phương pháp làm kế hoạch hiện hành và có 1 buổi trình bày về dạng toán học của phương pháp làm kế hoạch theo đề nghị đổi mới tại tổ Toán này.  Sau đó tôi sửa lại bài tóm tắt và gửi cho báo Nhân dân, nhưng không thấy đăng.  Tôi lại cầm bài tóm tắt lên bộ phận tiếp nhận công văn của Văn phòng Chính phủ để gửi cho Văn phòng phụ trách về khoa học kỹ thuật nhưng cũng không thấy ai hỏi gì.  Vì vậy tôi đành sửa lại bài: "Áp dụng toán học vào việc đổi mới kế hoạch hóa" và cất đi, đến nay trong máy tính của tôi vẫn còn ảnh chụp bản viết tay bài này dài 67 trang.

 

Đây là bài rất dài vì vậy tôi chỉ xin giới thiệu bài đã đưa lên Diễn đàn Kỹ sư Công trình biển ngày 09/12/2020 như sau:

http://offshore.vn/t...óng-biển.16073/

 

Trong các bài trước tôi mới dừng lại ở các file EXCEL dùng làm công cụ để tính toán phương án tốt nhất về phân công sản xuất kinh doanh và sử dụng đất nông nghiệp dùng trong trường hợp có từ 4 đến 8 đơn vị trực thuộc hoặc mảnh đất, vùng đất và số loại sản phẩm, cây trồng hoặc phương thức canh tác tối đa là 10 loại.  Trong thời gian vừa qua tôi đã bổ sung thêm được các file dùng trong trường hợp có 9 và 10 đơn vị trực thuộc hoặc mảnh đất, vùng đất.  Do đã có nhiều bài viết về các vấn đề này rồi, nên chỉ hệ thống lại các kết quả đó như sau:

1. Các file EXCEL dùng làm công cụ tính toán:

Hiện nay tôi đã tạo ra được 28 file EXCEL dùng làm công cụ để tính toán phương án tốt nhất đồng thời phù hợp với nhu cầu thị trường về phân công sản xuất kinh doanh và 21 file EXCEL dùng làm công cụ để tính toán phương án tốt nhất cho việc sử dụng đất nông nghiệp gồm các loại sau:

1.1. 28 file về phân công sản xuất kinh doanh:

Các file này dùng cho doanh nghiệp có từ 4 đến 10 đơn vị trực thuộc, sản xuất kinh doanh tối đa 10 loại sản phẩm gồm các loại sau:

1.1.1. 14 file về phân công sản xuất gồm:

- 7 file về phân công sản xuất sản phẩm cho có nhiều sản phẩm nhất: Pcm4x10.xlsm, Pcm5x10.xlsm, Pcm6x10.xlsm, Pcm7x10.xlsm, Pcm8x10.xlsm, Pcm9x10.xlsm, Pcm10x10.xlsm. (*)

- 7 file về phân công sản xuất sản phẩm cho có nhiều lợi nhuận nhất đồng thời cũng có biểu cho biết khi đó số lượng sản phẩm từng loại của toàn doanh nghiệp và từng đơn vị trực thuộc là bao nhiêu: Pml4x10.xlsm, Pml5x10.xlsm, Pml6x10.xlsm, Pml7x10.xlsm, Pml8x10.xlsm, Pml9x10.xlsm, Pml10x10.xlsm. 

1.1.2. 14 file về phân công kinh doanh gồm:

- 7 file về phân công kinh doanh để với số tiền có của từng đơn vị trực thuộc có thể mua được nhiều sản phẩm nhất: Pcv4x10.xlsm, Pcv5x10.xlsm, Pcv6x10.xlsm, Pcv7x10.xlsm, Pcv8x10.xlsm, Pcv9x10.xlsm, Pcv10x10.xlsm.  Muốn sản xuất được nhiều sản phẩm rẻ nhất, ta cũng có thể dùng các file này. (*)

- 7 file về phân công kinh doanh để với số tiền có của từng đơn vị trực thuộc mua sản phẩm sao cho có nhiều lợi nhuận nhất đồng thời cũng có biểu cho biết khi đó số lượng sản phẩm mua được từng loại của toàn doanh nghiệp và từng đơn vị trực thuộc là bao nhiêu: Pvl4x10.xlsm, Pvl5x10.xlsm, Pvl6x10.xlsm, Pvl7x10.xlsm, Pvl8x10.xlsm, Pvl9x10.xlsm, Pvl10x10.xlsm.

1.2. 21 file về sử dụng đất nông nghiệp để hàng năm có số lượng sản phẩm, doanh thu hoặc lợi nhuận tốt nhất:

Các file này dùng cho các hợp tác xã hoặc doanh nghiệp nông nghiệp có từ 4 đến 10 mảnh đất hoặc vùng đất, trồng tối đa 10 loại cây hoặc phương thức canh tác gồm các loại sau:

1.2.1. 14 file về sử dụng đất nông nghiệp tính theo từng loại cây trồng gồm:

- 7 file về sử dụng đất nông nghiệp tính theo từng loại cây trồng, nhập số liệu theo dự kiến diện tích đất phải dùng để có 1 tấn sản phẩm: Sdt4x10.xlsm, Sdt5x10.xlsm, Sdt6x10.xlsm, Sdt7x10.xlsm, Sdt8x10.xlsm, Sdt9x10.xlsm, Sdt10x10.xlsm. (*)

- 7 file về sử dụng đất nông nghiệp tính theo từng loại cây trồng, nhập số liệu theo dự kiến sản lượng 1 ha đất canh tác: Sdc4x10.xlsm, Sdc5x10.xlsm, Sdc6x10.xlsm, Sdc7x10.xlsm, Sdc8x10.xlsm, Sdc9x10.xlsm, Sdc10x10.xlsm.  Các file này cũng có thể dùng để tính doanh thu hoặc lợi nhuận cao nhất bằng cách thay đổi một số chữ màu xanh trong trang tính đầu tiên cho thích hợp.

Các file này còn có thể dùng cho việc tính toán quy hoạch sử dụng đất nông nghiệp cho các xã, các huyện và các tỉnh có thể gộp những mảnh đất, những vùng đất thành 10 loại cụm đất trở xuống.  Nó cũng có thể dùng cho việc tính toán quy hoạch sử dụng đất nông nghiệp theo các đơn vị hành chính trong toàn quốc như trong bài: " Có thể tối ưu hóa việc sử dụng đất nông nghiệp theo các đơn vị hành chính hay không?" đã đưa lên Diễn đàn Nông nghiệp Việt Nam.

1.2.2. 7 file về sử dụng đất nông nghiệp tính theo từng loại phương thức canh tác để có doanh thu hoặc lợi nhuận cao nhất:

         Gồm các file: Sdd4x10.xlsm, Sdd5x10.xlsm, Sdd6x10.xlsm, Sdd7x10.xlsm, Sdd8x10.xlsm, Sdd9x10.xlsm, Sdd10x10.xlsm.  Mỗi phương thức canh tác cho ra những sản phẩm khác nhau, nên cũng có biểu cho biết khi đó số lượng sản phẩm từng loại trên từng mảnh đất, vùng đất hoặc từng phương thức canh tác của hợp tác xã hoặc doanh nghiệp nông nghiệp là bao nhiêu.

Đối với tất cả 49 file đã nêu trên, người sử dụng chỉ cần nhập số liệu vào các biểu số liệu ban đầu, nhập mã rồi bấm phím Tính ban đầu thì máy tính sẽ chạy và cho ra phương án trong Biểu tính toán thường tốt hơn phương án do người phải bỏ công sức ra tính toán.  Các ngày công còn thừa, số tiền còn thừa hoặc diện tích đất còn thừa sẽ nằm ở dòng cuối biểu để người sử dụng sẽ dùng chúng tăng thêm cho các sản phẩm hoặc các phương thức canh tác cho phù hợp với nhu cầu của thị trường.  Sau đó bấm phím Tính tối ưu thì máy tính sẽ chạy và cho ra phương án mới tốt hơn và trên đầu biểu có chữ Đã tối ưu hoặc Chưa tối ưu, nếu thấy có chữ Đã tối ưu và ô màu hồng ở đầu dòng cuối cùng của biểu có số 0,00 hoặc 0,0 là bài toán đã được giải quyết xong.  Nếu thấy chưa có đủ 2 điều kiện trên thì nên tiếp tục tính toán như quá trình trên.  Quá trình này thường chỉ cần làm khoảng từ 1 đến 3 lần là xong, riêng đối với các file để tính toán khi có 9 đơn vị trực thuộc trở lên hoặc có 9 mảnh đất, vùng đất trở lên thì số lần tính toán có thể nhiều hơn.

Riêng đối với 21 file nằm trong các dòng có đánh dấu (*), có nhược điểm là trong tất cả các dòng Thời gian SX 1 SP hoặc Chi phí cho 1 tấn sản phẩm hoặc Đất cho SX 1 tấn sản phẩm đều phải nhập đầy đủ số liệu, nơi nào không có số liệu phải nhập số rất lớn vào đó như: 100, 1.000, 10.000 để máy tính không bao giờ chọn các ô đó.  Nếu chưa nhập đầy đủ số liệu thì ngay trên đầu biểu sẽ xuất hiện chữ đỏ Chưa đủ số liệu, nếu cứ nhập mã rồi bấm phím Tính ban đầu thì máy tính vẫn chạy nhưng sẽ cho ra phương án trong Biểu tính toán không có số liệu trong tất cả các dòng Số lượng sản phẩm.

Nhưng 21 file đó lại có lợi thế là trong trường hợp đã có phương án tính toán thì ta có thể copy nó vào biểu Số liệu ban đầu.  Nếu phương án có chỗ tính sai thì thì ngay trên đầu biểu sẽ xuất hiện chữ Tính sai, bên phải biểu và cuối biểu sẽ cho ta biết sai bao nhiêu và ở dòng nào, cột nào.  Sau khi đã sửa hết các chỗ sai và bổ sung các số rất lớn cần thiết để trên đầu biểu không còn chữ đỏ Chưa đủ số liệu, rồi nhập mã và bấm phím Tính lại thì máy tính sẽ chạy và cho ra phương án trong Biểu tính toán thường tốt hơn phương án đã nhập vào.  Từ đó ta có thể tiếp tục tính toán cho có phương án tốt hơn.

Trong các bài trước tôi đã trình bày phương pháp tính toán trong các thí dụ minh họa, nên trong bài này tôi không trình bày thêm.

2. Mời dùng thử các file làm công cụ phân công sản xuất kinh doanh và sử dụng đất nông nghiệp:

Hiện nay tôi đã để các file EXCEL với thời gian dùng thử cho đến hết ngày 31/12/2024, mã của các file này đều là Den311224.  Thời gian máy tính chạy sau mỗi lần bấm phím điều khiển của các file này như sau:

 Thoigian.png   125.99K   9 Số lần tải

Đây là thời gian chạy trên máy tính của tôi, còn các máy tính khác tốt hơn, sử dụng bảng tính EXCEL mới hơn thì thời gian máy tính chạy sẽ giảm bớt.

Trong từng file đã có thí dụ và hướng dẫn sử dụng.  Chỉ cần người biết sử dụng sơ bộ bảng tính EXCEL là có thể sử dụng được các file này.  Người dùng thử có thể dùng ngay các số đã có trong thí dụ này hoặc thay bằng các số liệu khác để tính thử.  Các doanh nghiệp hoặc hợp tác xã có thể đưa ngay số liệu của đơn vị mình vào để tính toán rồi copy các kết quả tính toán sang file EXCEL khác.  Doanh nghiệp, hợp tác xã hoặc bất kỳ ai muốn dùng thử file nào xin gửi thư điện tử cho tôi theo địa chỉ [email protected] hoặc [email protected] tôi sẽ gửi lại file có yêu cầu đó.

Rất mong sự quan tâm và giúp đỡ của mọi người.

 

Tài liệu tham khảo:

Ngoài các bài đã đưa lên Diễn đàn, tôi còn đưa lên Diễn đàn Nông nghiệp Việt Nam các bài sau:

1. Tính phương án sử dụng đất nông nghiệp tốt nhất cho có nhiều sản phẩm phù hợp với nhu cầu thị trường, ngày 22/11/2023.

2. Tính phương án sử dụng đất nông nghiệp tốt nhất trong trường hợp có nhiều phương thức canh tác, ngày 27/11/2023.

3. Tính phương án sử dụng đất nông nghiệp tốt nhất trong trường hợp có 10 mảnh đất, vùng đất hoặc cụm đất, ngày 16/12/2023.

4. Có thể tối ưu hóa việc sử dụng đất nông nghiệp theo các đơn vị hành chính hay không?, ngày 31/12/2023.

 

Tiếp tục bấm phím Tính tối ưu, máy tính chạy khoảng 3 phút 30 giây sẽ cho ra Biểu tính toán mới hơn như sau:

 Lan3.png   215.13K   26 Số lần tải

Trên đầu biểu có chữ Đã tối ưu và ô màu hồng ở cuối biểu là 0,00.  Bài toán đã được giải quyết xong và lợi nhuận đã tăng thêm so với dự kiến ban đầu 177,18 triệu đồng, chi tiết tăng thêm lợi nhuận của từng loại sản phẩm ở ngay bên phải biểu. 

Tổng ngày công còn thừa vẫn còn 1,4 ngày, nên ta có thể sử dụng nốt để tăng thêm một chút lợi nhuận, nhưng không cần bấm tiếp phím Tính tối ưu vì làm như vậy cũng chỉ mất thêm thời gian mà thôi.  Khi đó ta có biểu mới hơn như sau:

 Ketqua.png   215K   24 Số lần tải

Sau khi đã tối ưu hóa được lợi nhuận thì số sản phẩm từng loại sản xuất của từng đơn vị trực thuộc sẽ như sau:

 Sanpham.png   81K   24 Số lần tải

2. Mời dùng thử các file EXCEL dùng làm công cụ tính toán phương án phân công sản xuất kinh doanh cho có lợi nhuận cao nhất:

Hiện nay tôi đã làm được 10 file EXCEL dùng cho các doanh nghiệp trong việc tính toán phương án phân công sản xuất kinh doanh cho có lợi nhuận cao nhất.  Thời gian dùng thử cho đến hết ngày 31/12/2023, mã của các file này đều là Den311223.  Thời gian máy tính chạy sau mỗi lần bấm phím điều khiển của các file này như sau:

 Thoigian.png   68.53K   23 Số lần tải

Đây là thời gian chạy trên máy tính của tôi, còn các máy tính khác tốt hơn, sử dụng bảng tính EXCEL mới hơn thì thời gian máy tính chạy sẽ giảm bớt.

Trong từng file đã có thí dụ và hướng dẫn sử dụng.  Chỉ cần người biết sử dụng sơ bộ bảng tính EXCEL là có thể sử dụng được các file này.  Người dùng thử có thể dùng ngay các số đã có trong thí dụ này hoặc thay bằng các số liệu khác để tính thử.  Các doanh nghiệp có thể đưa ngay số liệu của đơn vị mình vào để tính toán rồi copy các kết quả tính toán sang file EXCEL khác. 

Các doanh nghiệp hoặc bất kỳ ai muốn dùng thử file nào xin gửi thư điện tử cho tôi theo địa chỉ phancongsanxuat@gmail.com tôi sẽ xin gửi lại file đó.

Rất mong các doanh nghiệp và mọi người quan tâm dùng thử, sau đó góp ý để tôi sửa lại cho tốt hơn.  Xin chân thành cám ơn.

 

Doanh nghiệp nào chẳng muốn thu được rất nhiều lợi nhuận.  Bài: "Áp dụng vận trù học vào việc tính toán phương án sử dụng đất theo các loại cây trồng, doanh thu và lợi nhuận" cũng đã nêu phương pháp sử dụng đất để có thể thu được lợi nhuận cao nhất.  Nên trong bài này cũng sẽ nêu phương pháp để có thể làm được những điều như vậy.  Hiện nay tôi đã có những file EXCEL dùng làm công cụ cho doanh nghiệp có thể phân công từ 4 đến 8 đơn vị trực thuộc sản xuất kinh doanh với số sản phẩm nhiều nhất là 10 loại cho có lợi nhuận cao nhất.  Để mọi người dễ hình dung việc này tôi xin phép trình bày bằng thí dụ minh họa trong trường hợp trung bình là phân công sản xuất cho 6 đơn vị trực thuộc.

1. Thí dụ minh họa:

Giả thử doanh nghiệp có 6 đơn vị trực thuộc nhưng chỉ có file EXCEL dùng cho 7 đơn vị trực thuộc để phân công sản xuất sản phẩm sao cho có lợi nhuận cao nhất thì vẫn có thể dùng tốt file này và thời gian máy tính chạy sẽ lâu hơn.

Việc đầu tiên là phải nhập số liệu vào những ô màu xanh nhạt trong 2 biểu Số liệu ban đầu với những số liệu giả định như sau:

 Bandau1.png   188.92K   17 Số lần tải

 Bandau2.png   229.69K   21 Số lần tải

Trong biểu thứ nhất ta thấy chỉ cần nhập rất ít số liệu về tổng ngày công sản xuất của từng đơn vị trực thuộc và dự kiến số lợi nhuận của từng loại sản phẩm.  Các số liệu về số ngày công sản xuất của từng đơn vị trực thuộc đối với từng loại sản phẩm để có lợi nhuận 1 triệu đồng đều được đưa từ biểu thứ hai lên.

Biểu thứ hai là phần đầu của biểu tính số ngày công sản xuất của từng đơn vị trực thuộc đối với từng loại sản phẩm để có lợi nhuận 1 triệu đồng.  Muốn sản xuất sản phẩm nào đó ta cần phải biết mỗi sản phẩm đó sẽ mất bao nhiêu thời gian sản xuất và sẽ lãi khoảng bao nhiêu tiền vì vậy nên giao cho các đơn vị trực thuộc hoặc cán bộ của văn phòng công ty ước tính các số liệu này.  Nếu sản phẩm nào đơn vị trực thuộc không sản xuất thì để trống, những chỗ không đủ 2 số trong 2 ô màu xanh nhạt thì file EXCEL tự tính là muốn có lãi 1 triệu đồng đều phải dùng tới 1.000 ngày công và máy tính sẽ không bao giờ chọn những ô như thế.  Cột cuối cùng chưa có đơn vị trực thuộc nào thì file EXCEL tự điền vào là phải dùng tới 1.000 ngày công cho bất kỳ sản phẩm nào.

Tên biểu và các chữ màu đen trong 2 biểu này được tự động chuyển từ những chữ màu xanh trong trang tính đầu tiên sang.  Trong trang tính thứ hai này cũng có một số chữ màu xanh để người dùng có thể sửa lại cho thích hợp.  Như vậy các file EXCEL này có thể dùng được cho bất kỳ tiếng của nước nào.

Sau khi nhập mã và bấm phím Tính ban đầu, máy tính chạy khoảng 3 phút 30 giây sẽ cho ra Biểu tính toán như sau:

 Lan0.png   232.98K   18 Số lần tải

Nếu dự kiến ban đầu về lợi nhuận quá lớn hoặc khá tốt thì một số đơn vị trực thuộc đã sử dụng hết ngày công và lợi nhuận của một vài sản phẩm ở phía cuối biểu sẽ không đủ so với dự kiến ban đầu, phía bên phải biểu sẽ có một vài số âm, nhưng dòng Ngày công còn thừa ở cuối biểu cũng có chỗ có số liệu, chứng tỏ có những đơn vị trực thuộc chưa sử dụng hết số ngày công.  Ta nên dùng các ngày công còn thừa này để tăng thêm sản phẩm cho những nơi còn thiếu lợi nhuận so với dự kiến ban đầu.  Nếu đã sử dụng hết ngày công còn thừa mà bên phải biểu vẫn còn số âm chứng tỏ dự kiến ban đầu quá lớn, ta nên giảm bớt lợi nhuận của một số sản phẩm cho tương đối phù hợp với khả năng sản xuất.  Nếu bên phải biểu không còn số âm mà vẫn chưa sử dụng hết ngày công còn thừa, ta tiếp tục dùng nó để tăng thêm lợi nhuận cho một số sản phẩm.

Do dự kiến ban đầu hơi thấp nên dòng Ngày công còn thừa ở cuối biểu vẫn còn tới 2.685,29 ngày công, so với số ngày công sản xuất của toàn doanh nghiệp chiếm đến 3,36% ghi rõ trong ô màu hồng ở ngay đầu dòng này.  Nên dùng các ngày công còn thừa này để tăng thêm lợi nhuận và sản phẩm cho những nơi cần tăng thêm cho đến khi ô màu hồng chỉ còn 0,00.  Việc tăng thêm cho sản phẩm nào là tùy theo doanh nghiệp, thí dụ như cho tăng 2 sản phẩm cuối cùng.

Tôi đã để các ô về Lợi nhuận màu xanh nhạt dưới dạng không ẩn để có thể dễ dàng nhập hoặc sửa số ở các ô đó.  Khi nhập lợi nhuận vào ô nào đó thì số lượng của ô trong dòng Ngày công còn thừa của đơn vị trực thuộc đó sẽ bị giảm bớt.  Muốn nhập hoặc sửa số để sử dụng hết ngày công còn thừa ta chỉ cần xóa số lượng của ô đó (nếu đã có), ngày công còn lại của đơn vị trực thuộc đó sẽ dồn xuống dòng Ngày công còn thừa, rồi ngay trong ô đó ta chia số mới trong dòng Ngày công còn thừa của đơn vị trực thuộc đó cho Công SX để có lãi 1 triệu đồng ở ngay phía trên ô đó.  Khi đó số tương ứng trong dòng Ngày công còn thừa sẽ không còn nữa hoặc rất nhỏ.  Các bạn có thể hỏi tại sao có khi số đó vẫn còn, xin trả lời như sau do Công SX để có lãi 1 triệu đồng là số có nhiều số lẻ nhưng ta không nhìn thấy các số lẻ của nó nên chỉ tính với các số có 2 số lẻ mà thôi.  Khi tính toán biểu này không sợ bất kỳ ô nào trong các dòng Công SX để có lãi 1 triệu đồng bị thay đổi vì chúng đã hoàn toàn bị khóa, còn các ô trong dòng Ngày công còn thừa cũng đã hoàn toàn bị khóa và chúng chỉ tự thay đổi khi có ô trong dòng Lợi nhuận của cùng đơn vị trực thuộc thay đổi mà thôi.

Bấm phím Tính tối ưu, máy tính chạy khoảng 3 phút 30 giây sẽ cho ra Biểu tính toán mới như sau:

 Lan1.png   215.56K   24 Số lần tải

Trên đầu biểu cho biết lợi nhuận tăng thêm so với dự kiến ban đầu 114,42 triệu đồng nhưng còn chữ Chưa tối ưu, Ngày công còn thừa ở cuối biểu vẫn còn 905,39 ngày và ô màu hồng ở cuối biểu là 1,13.  Ta cần sử dụng nốt số ngày công còn thừa này cho đến khi ô màu hồng còn 0,00.

Tiếp tục bấm phím Tính tối ưu, máy tính chạy khoảng 3 phút 30 giây sẽ cho ra Biểu tính toán mới hơn như sau:

 Lan2.png   216.78K   18 Số lần tải

Trên đầu biểu cho biết lợi nhuận tăng thêm so với dự kiến ban đầu 174,01 triệu đồng nhưng vẫn còn chữ Chưa tối ưu, Ngày công còn thừa ở cuối biểu vẫn còn 45,59 ngày và ô màu hồng ở cuối biểu là 0,06.  Ta cần sử dụng nốt số ngày công còn thừa này cho đến khi ô màu hồng còn 0,00.

1. Áp dụng vận trù học vào việc tính toán phương án sử dụng đất:

Sau khi tốt nghiệp đại học tôi được phân công về công tác tại Vụ Kế hoạch Tổng cục Lâm nghiệp.  Vụ đã giao cho tôi làm nhiều loại kế hoạch khác nhau trong đó có kế hoạch cơ khí.  Tôi đã xin phép Vụ cho xuống 2 nhà máy cơ khí trong ngành để làm thử vận trù học.  Sau khi đã báo cáo kết quả việc làm thử vận trù học với lãnh đạo Vụ và trình bày cho toàn thể những người trong Vụ nghe trong một buổi chuyên đề, tôi đã viết bài: “Áp dụng vận trù học của bộ phận tiện trong xí nghiệp cơ khí lâm nghiệp”  để đăng trong Tập san Lâm nghiệp số 2 – tháng 2 năm 1969.  Trong bài tôi đã nêu 2 định lý mới là định lý về phá vòng và định lý về tiêu chuẩn tối ưu.  Bài đăng được khoảng 1 tháng thì tôi được tin tổ Toán trong Vụ Phương pháp Kế hoạch hóa thuộc Ủy ban Kế hoạch Nhà nước muốn gặp tôi vì bài toán không có trong giáo trình.  Lên đó tôi đã giải thích đó là vì tôi đã đổi hàm mục tiêu nên đã có cách giải rất đơn giản và nhanh chóng như vậy.  Ông Nguyễn Xuân Trang – Quyền Vụ trưởng Vụ này, đã khuyên tôi nên về Uỷ ban.  Đây là dịp rất tốt để tôi quay lại với toán học nhưng tôi đã từ chối vì khi đó tôi đang có một số việc riêng cần giải quyết, ở Vụ Kế hoạch Tổng cục Lâm nghiệp tôi lại đang được lãnh đạo và những người trong Vụ rất quý mến nên tôi không muốn thay đổi cơ quan công tác trong lúc này.

Thời đại phải dùng máy tính quay tay để tính toán đã qua từ rất lâu rồi, ngày nay máy tính có ở khắp mọi nơi và trên nó có bảng tính EXCEL rất thuận lợi trong việc tính toán.

Sau khi học xong đại học tôi đã được cử ngay về làm việc ở cơ quan quản lý kinh tế, không có điều kiện để học thêm về toán, nay đã trên 80 tuổi rồi nên chỉ có thể nghiên cứu sâu thêm về những cái đã làm trước đây.  Nhưng cũng chính vì đã làm việc suốt đời trong cơ quan quản lý kinh tế nên tôi lại có lợi thế hơn các nhà toán học là:

- Tôi luôn luôn phải làm việc với các biểu mẫu kế hoạch, thống kê là những thứ thường dùng hàng ngày trong công tác quản lý kinh tế.

- Ngay từ 30 năm về trước tôi đã phải thường xuyên làm việc với bảng tính EXCEL nên đã tích lũy được nhiều thủ thuật.  Cụ thể là ngay từ năm 1997 tôi đã dùng bảng tính EXCEL để xây dựng chương trình quản lý Dự án trồng mới 5 triệu ha rừng và đã được triển khai rộng rãi trong toàn ngành Lâm nghiệp.  Vì thế Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Lê Huy Ngọ ngày 23/06/2000 đã tặng tôi Bằng khen vì đã có thành tích Phát triển công nghệ thông tin, phục vụ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.  Không những thế trong ngày khai mạc Triển lãm Việt Nam năm 2000, tôi đã giới thiệu công trình này với các lãnh đạo của Đảng và Nhà nước như Phan Văn Khải, Nông Đức Mạnh,...  Ảnh trên 1 tài khoản Facebook của tôi chính là ảnh chụp việc này.

Trong bài toán vận trù về phân công máy thì mỗi loại máy có thể làm được nhiều loại sản phẩm khác nhau, cùng loại sản phẩm giống nhau nhưng thời gian phải chạy của các loại máy cũng khác nhau, cần phân công các loại máy làm các sản phẩm cụ thể để đạt được hiệu quả kinh tế cao nhất.  Trong nông nghiệp do điều kiện đất đai, khí hậu, địa hình,... khác nhau nên năng suất sản phẩm của từng loại cây trồng ở các nơi có thể khác nhau.  Vì thế diện tích đất để hàng năm có 1 tấn sản phẩm của từng loại cây trên các mảnh đất, vùng đất có thể khác nhau.  Tại nơi có nhiều mảnh đất, vùng đất ta có thể gộp những mảnh đất, những vùng đất có năng suất sản phẩm của từng loại cây tương đối giống nhau vào thành từng cụm cho gọn và trong bài này xin phép tạm gọi chúng với tên đại diện là mảnh đất cho mọi người dễ theo dõi.  Vấn đề đặt ra là phân bố diện tích từng loại cây trên từng mảnh đất sao cho đạt được hiệu quả kinh tế cao nhất đồng thời phù hợp với nhu cầu của thị trường.  Việc này cũng tương tự như bài toán phân công máy nên tôi đã sửa lại bài toán đã đăng trong Tập san Lâm nghiệp số 2 – tháng 2 năm 1969 cho phù hợp với tình hình hiện nay để tính ngay trên bảng tính EXCEL cho người dùng dễ sử dụng.

Trên đất nông nghiệp có thể trồng xen nhiều loại cây theo các phương thức canh tác khác nhau để có hiệu quả kinh tế cao hơn, thí dụ như ngoài cây trồng chính có thể trồng xen các loại rau quả hoặc hoa chẳng hạn.  Trong trường hợp này ta nên thay tên sản phẩm thành phương thức canh tác, số lượng sản phẩm chuyển thành doanh thu trong kỳ, đơn vị tính doanh thu là triệu đồng, diện tích đất để trong kỳ có 1 tấn sản phẩm chuyển thành diện tích đất để trong kỳ có doanh thu 1 triệu đồng.   Kỳ ở đây có thể là quý, 6 tháng, năm hoặc lâu hơn.  Như vậy đối tượng của bài toán đã được mở rộng thêm vì khi chỉ trồng 1 loại cây trong mỗi mảnh đất cũng có thể tính được doanh thu trong kỳ, không những thế đồng cỏ cho chăn nuôi cũng chiếm một số diện tích đất nên cũng có diện tích đất để trong kỳ có doanh thu 1 triệu đồng,... Các phương thức canh tác đều có những sản phẩm nhất định nên khi sử dụng đất cho có doanh thu tốt nhất cũng có thể biết được có những sản phẩm nào và với số lượng là bao nhiêu.

Tiến thêm bước nữa, nếu có thể ước tính được lợi nhuận trong kỳ theo từng phương thức canh tác thì sẽ chuyển thành bài toán về thu được nhiều lợi nhuận nhất đồng thời phù hợp với nhu cầu của thị trường.  Khi đó nên thay doanh thu trong kỳ thành lợi nhuận trong kỳ, đơn vị tính lợi nhuận vẫn là triệu đồng, thay diện tích đất để trong kỳ có doanh thu 1 triệu đồng thành diện tích đất để trong kỳ có lợi nhuận 1 triệu đồng. 

2. Thí dụ minh họa:

Hiện nay tôi đã có các file EXCEL dùng cho các hợp tác xã hoặc doanh nghiệp nông nghiệp có từ 4 đến 8 mảnh đất nông nghiệp trong cả 2 trường hợp tính theo loại cây trồng và tính theo doanh thu.  Để mọi người dễ hình dung hơn các việc phải làm, xin phép tính thử trường hợp tính theo doanh thu và ở mức thấp nhất là khi có 4 mảnh đất nông nghiệp để có hình ảnh các biểu đầy đủ hơn.

Việc đầu tiên là phải nhập số liệu vào biểu Số liệu ban đầu phương án sử dụng đất trong trang tính Bangtinh.  Chỉ cần nhập vào biểu này diện tích của từng mảnh đất và dự kiến doanh thu của từng phương thức canh tác mà thôi, còn Đất cho DTh 1 triệu đồng sẽ được tự động chuyển từ biểu Tính chi tiết sản phẩm và doanh thu trong trang tính Sanpham sang.

Trong biểu Tính chi tiết sản phẩm và doanh thu cần phải nhập các số liệu về Đất, Sản phẩm và Doanh thu.  Nhưng giữa chúng có liên quan với nhau, nếu để chúng dưới dạng công thức thì khi nhập diện tích đất sẽ có ngay sản phẩm và doanh thu.  Thí dụ như sản phẩm 1 theo phương thức 1 trong mảnh đất A có năng suất 6 tấn/ha tức là 0,6 kg/m² hoặc 0,0006 tấn/m² thì tại ô E8 sẽ là =E7*0,0006 như trong hình phía dưới, giá bán 1 tấn sản phẩm này là 7 triệu đồng thì tại ô E9 sẽ là =E8*7.  Nếu chỗ nào không có phương thức sử dụng đất thì Đất cho DTh 1 triệu đồng (trong biểu này ghi là Tỷ số cho gọn) sẽ được tự ghi là 10.000 để khi máy tính chạy sẽ không bao giờ chọn ô có số lớn như thế.  Trường hợp cố tình nhập số liệu vào dòng Doanh thu nhưng không nhập số liệu nào vào dòng Đất thì Tỷ số vẫn tự ghi là 10.000.      Đất cho doanh thu 1 triệu đồng thường là các số hàng trăm nhưng Đất cho lợi nhuận 1 triệu đồng lại là các số hàng nghìn, file này có thể dùng cho sử dụng đất tính theo lợi nhuận nên chỗ nào không có phương thức sử dụng đất được tự ghi là 10.000.  Lưu ý là trong tất cả các phương thức có sử dụng đất đều phải sử dụng hết đất của từng mảnh đất, nếu có chỗ chưa sử dụng hết đất thì ngay cạnh tên mảnh đất đó có thêm chữ còn chênh lệch diện tích, thí dụ như ngay trên dòng 6 ta đã thấy diện tích của mảnh đất B là 21.000 m² nhưng trong phương thức 3 của mảnh đất này mới sử dụng 19.000 m² nên tên của mảnh đất B là Mảnh đất B còn chênh lệch diện tích.  Khi đó góc phía trên bên trái của biểu này như sau:

 Chitiet.png   121.66K   17 Số lần tải

Ta cần xem lại tất cả các phương thức trong mảnh đất này để sửa cho đúng.  Nếu không sửa thì khi chuyển sang trang tính Bangtinh sẽ thấy ngay chữ đỏ Chênh diện tích ở ngay phía trên biểu đầu tiên, nếu cứ nhập mã và bấm phím Tính ban đầu thì máy tính vẫn chạy nhưng cho ra kết quả là không có doanh thu.  Sau khi đã sửa hết lỗi thì biểu Số liệu ban đầu phương án sử dụng đất với những số liệu giả định sẽ như sau:

 Bandau.png   37.5K   17 Số lần tải

Số trong ô ở ngay dưới Tên phương thức là tổng các số trong cột số đầu tiên của biểu do máy tính tự tính toán.

Nhập mã rồi bấm phím Tính ban đầu, máy tính sẽ dựa vào diện tích đất của từng mảnh đất, tổng số sản phẩm từng loại và những ô có Đất cho DTh 1 triệu đồng nhỏ nhất trong hàng đồng thời vẫn còn đất để tự tính phương án ban đầu, rồi kiểm tra những nơi có khả năng tạo thành vòng và kiểm tra tối ưu.  Nó chạy khoảng 50 giây sẽ cho ra Biểu tính toán phương án sử dụng đất như sau:

 Lan1.png   40.84K   15 Số lần tải

Nếu dự kiến ban đầu quá lớn hoặc khá tốt thì một số mảnh đất đã sử dụng hết đất và một vài sản phẩm ở phía cuối biểu sẽ không đủ so với dự kiến ban đầu, phía bên phải biểu sẽ có một vài số âm, nhưng dòng Diện tích đất còn thừa ở cuối biểu cũng có chỗ có số liệu, chứng tỏ có những mảnh đất chưa sử dụng hết đất.  Ta nên dùng các đất còn thừa này để tăng thêm sản phẩm cho những nơi còn thiếu.  Nếu đã sử dụng hết đất còn thừa mà bên phải biểu vẫn còn số âm chứng tỏ dự kiến ban đầu quá lớn, ta nên giảm bớt một số sản phẩm cho tương đối phù hợp với nhu cầu thị trường.  Nếu bên phải biểu không còn số âm mà vẫn chưa sử dụng hết đất còn thừa, ta tiếp tục dùng nó để tăng thêm một số sản phẩm cho phù hợp với nhu cầu thị trường.

Do dự kiến ban đầu hơi thấp nên dòng Diện tích đất còn thừa ở cuối biểu vẫn còn tới 2.999 m² đất chưa sử dụng đến, so với diện tích đất trên toàn vùng lớn chiếm đến 3,7% ghi rõ trong ô màu hồng ở ngay đầu dòng này.  Nên dùng các đất còn thừa này để tăng thêm sản phẩm cho những nơi cần tăng thêm theo nhu cầu của thị trường cho đến khi ô màu hồng chỉ còn 0,0. 

Tôi đã để các ô về số lượng sản phẩm dưới dạng không ẩn để có thể dễ dàng nhập hoặc sửa số ở các ô đó.  Khi nhập số lượng sản phẩm vào ô nào đó thì số lượng của ô trong dòng Diện tích đất còn thừa của mảnh đất đó sẽ bị giảm bớt.  Muốn nhập hoặc sửa số để sử dụng hết số lượng đất còn thừa ta chỉ cần xóa số lượng của ô đó (nếu đã có), diện tích đất còn lại của mảnh đất đó sẽ dồn xuống dòng Diện tích đất còn thừa, rồi ngay trong ô đó ta chia số mới trong dòng Diện tích đất còn thừa của mảnh đất đó cho Đất cho DTh 1 triệu đồng ở ngay phía trên ô đó.  Khi đó số tương ứng trong dòng Diện tích đất còn thừa sẽ không còn nữa hoặc rất nhỏ.  Các bạn có thể hỏi tại sao có khi số đó vẫn còn, xin trả lời như sau do Đất cho DTh 1 triệu đồng là số có nhiều số lẻ nhưng ta không nhìn thấy các số lẻ của nó nên chỉ tính với các số nguyên mà thôi.  Khi tính toán biểu này không sợ bất kỳ ô nào trong các dòng Đất cho DTh 1 triệu đồng bị thay đổi vì chúng đã hoàn toàn bị khóa, còn các ô trong dòng Diện tích đất còn thừa cũng đã hoàn toàn bị khóa và chúng chỉ tự thay đổi khi có ô trong dòng Số lượng sản phẩm của cùng mảnh đất thay đổi mà thôi.

Bấm phím Tính tối ưu, máy tính kiểm tra những nơi có khả năng tạo thành vòng và kiểm tra tối ưu làm cho diện tích đất còn thừa được dồn xuống dòng cuối cùng nhưng số lượng sản phẩm từng loại vẫn không thay đổi so với trước khi bấm phím điều khiển.  Nó chạy khoảng 50 giây sẽ cho ra Biểu tính toán phương án sử dụng đất mới như sau:

 Ketqua.png   41.41K   19 Số lần tải

Trên đầu biểu có chữ Đã tối ưu và ô màu hồng ở cuối biểu là 0,0.  Bài toán đã được giải quyết xong và đã tăng so với dự kiến ban đầu 13,81 triệu đồng, chi tiết tăng thêm từng loại phương thức ở ngay bên phải biểu. 

Sau khi tính toán đã cho ra kết quả cuối cùng về doanh thu thì cũng sẽ có ngay biểu về sản phẩm ở ngay phía dưới với các số liệu giả định như sau:

 Sanpham.png   21.01K   20 Số lần tải

Các chữ màu xanh trong biểu này là những chữ có thể thay đổi và chúng được tự động truyền sang các chữ trong biểu Tính chi tiết sản phẩm và doanh thu.

Trường hợp phương án sử dụng đất tốt nhất tính theo loại cây trồng đơn giản hơn nhiều, ai muốn xem thí dụ minh họa xin xem bài: "Dùng vận trù học vào việc tính toán phương án sử dụng đất để đạt được hiệu quả kinh tế cao nhất" đã đưa lên diễn đàn tinhte.vn ngày 11/05/2023.

3. Mời dùng thử các file EXCEL dùng làm công cụ tính toán phương án sử dụng đất tốt nhất:

Hiện nay tôi đã làm được 10 file EXCEL dùng cho các hợp tác xã và doanh nghiệp nông nghiệp trong việc tính toán phương án sử dụng đất để trồng cây hoặc có doanh thu sao cho đạt được hiệu quả kinh tế tốt nhất đồng thời phù hợp với nhu cầu của thị trường.  Thời gian dùng thử cho đến hết ngày 31/12/2023, mã của các file này đều là Den311223.  Thời gian máy tính chạy sau mỗi lần bấm phím điều khiển của các file này như sau:

 Thoigian.png   72.14K   19 Số lần tải

Đây là thời gian chạy trên máy tính của tôi, còn các máy tính khác tốt hơn, sử dụng bảng tính EXCEL mới hơn thì thời gian máy tính chạy sẽ giảm bớt.

Tôi không làm thêm các file tính theo lợi nhuận vì chỉ cần lưu file tính theo doanh thu với tên khác, thí dụ như lưu file Sdd4x10.xlsm với tên khác là Sdn4x10.xlsm, rồi sửa những chữ Doanh thu màu xanh ở ngay trang tính đầu tiên thành chữ Lợi nhuận là xong.

Trong từng file đã có thí dụ và hướng dẫn sử dụng.  Chỉ cần người biết sử dụng sơ bộ bảng tính EXCEL là có thể sử dụng được các file này.  Người dùng thử có thể dùng ngay các số đã có trong thí dụ này hoặc thay bằng các số liệu khác để tính thử.  Các hợp tác xã hoặc doanh nghiệp nông nghiệp có thể đưa ngay số liệu của đơn vị mình vào để tính toán rồi copy các kết quả tính toán sang file EXCEL khác. 

Tôi thấy muốn doanh nghiệp tin tưởng vào vận trù học hoặc tối ưu hóa có thể mang lại nhiều lợi ích cho sản xuất kinh doanh, trước hết các nhà toán học cần cung cấp rộng rãi cho họ các thông tin về nó đã giải quyết được những vấn đề gì và ở đâu đã sử dụng?  Tốt nhất là nên cung cấp miễn phí cho họ một công cụ tính toán tối ưu đơn giản rất dễ sử dụng để họ tự dùng thử trước.  Hiện nay tôi đã có sẵn 10 file EXCEL dùng làm công cụ tính toán phương án sử dụng đất rất dễ sử dụng như đã trình bày ở trên để cung cấp cho bất kỳ hợp tác xã hoặc doanh nghiệp nào muốn dùng thử.  Hợp tác xã, doanh nghiệp nông nghiệp hoặc bất kỳ ai muốn dùng thử file nào xin gửi thư điện tử cho tôi theo địa chỉ sudungdatnongnghiep@gmail.com tôi sẽ xin gửi lại file đó.

Rất mong các hợp tác xã, các doanh nghiệp nông nghiệp và mọi người quan tâm dùng thử, sau đó góp ý để tôi sửa lại cho tốt hơn.  Xin chân thành cám ơn.

Rất cám ơn bạn perfectstrong.  Trong tranh luận các ý khác nhau là chuyện bình thường.  Cái quan trọng là chúng ta cùng đồng lòng chung sức để đưa toán ứng dụng và toán học nói chung của nước ta ngày càng tiến nhanh.  Việc nghiên cứu toán ứng dụng và đưa các thành quả đó vào thực tế là rất cần cho mọi người và cho việc phát triển kinh tế của đất nước.  Tôi rất mong ngày càng có nhiều doanh nghiệp thấy toán rất cần thiết cho việc sản xuất kinh doanh của họ và chủ động đến tìm các nhà toán học để đặt hàng theo yêu cầu của họ.

Hiện nay tôi đã sửa lại cả 10 file về công cụ phân công, cụ thể là:

1. Tổng công ty sửa thành Doanh nghiệp, các Công ty sửa thành các Đơn vị trực thuộc.

2. Trong tính toán cũng có thay đổi: Trước đây chỉ tính phá vòng ở những nơi có khả năng tạo thành vòng để giảm bớt thời gian làm việc hoặc số tiền phải chi, qua xem xét lại thấy có trường hợp ở nơi có khả năng tạo thành vòng chỉ có 2 hoặc 3 nơi có sản lượng cũng có thể biến đổi để giảm bớt thời gian làm việc hoặc số tiền phải chi, nên đã bổ sung thêm.  

3. Thời gian dùng thử cũng kéo dài thêm đến hết năm 2022 và mã của cả 10 file mới này cũng đổi lại là Den311222.

Bài: “Áp dụng vận trù học vào việc phân công sản xuất kinh doanh” không phải là bài nghiên cứu về vận trù mà chỉ là áp dụng mở rộng bài toán phân công máy đã có trong bài: “Áp dụng vận trù học của bộ phận tiện trong xí nghiệp cơ khí lâm nghiệp”  đã đăng trong Tập san Lâm nghiệp số 2 – tháng 2 năm 1969.  Ngày 02/09/2022 tôi đưa bài này vào mục Tin tức – Vấn đề - Sự kiện trong Thảo luận chung nhưng Diễn đàn lại chuyển vào mục Tối ưu hóa trong Nghiên cứu Toán học nên bạn perfectstrong tưởng là bài nghiên cứu về vận trù mà thôi.   Bài báo trên Tập san Lâm nghiệp của tôi đúng là không xuất hiện trên google vì mãi đến năm 1997 thì Việt Nam mới có Internet.  Bài tôi đưa lên Diễn đàn chỉ là để thông tin và mong muốn các bạn góp ý về việc làm thế nào để các doanh nghiệp có thể sử dụng được mà thôi.

Hiện nay tôi đã làm được thêm các file Pcm8x10.xlsm và Pcv8x10.xlsm để có thể phân công 8 đơn vị sản xuất kinh doanh 10 loại sản phẩm cho có hiệu quả cao nhất.  Cách sử dụng các file này cũng giống như cách sử dụng các file trong bài: “Phân công 7 đơn vị sản xuất kinh doanh 10 loại sản phẩm cho có hiệu quả cao nhất” đã đưa lên Diễn đàn tinhte.vn, nên tôi không trình bày lại ở đây.  Sau mỗi lần bấm phím điều khiển thì máy tính sẽ chạy trong 4 phút 18 giây để cho ra kết quả tính toán.  Tổng hợp thời gian máy tính chạy sau mỗi lần bấm phím điều khiển của cả 10 file trong các bài đã đưa lên Diễn đàn như sau:

 Thoigian.png   96.93K   4 Số lần tải

Đây là thời gian chạy trên máy tính của tôi, còn các máy tính khác tốt hơn, sử dụng bảng tính EXCEL mới hơn thì thời gian máy tính chạy sẽ giảm bớt.

Trong bài này có thêm 1 điểm mới như sau:

Khi đã có phương án ban đầu, muốn tìm thời gian hoặc số tiền còn thừa nhiều nhất để dùng vào việc khác thì cách làm rất đơn giản như sau:  Nhập mã rồi bấm phím Tính lại, máy tính chạy sẽ cho ra kết quả trong Biểu tính toán.  Nếu thấy phía trên biểu có chữ Đã tối ưu thì vấn đề đã được giải quyết xong.  Nếu thấy phía trên biểu chưa có chữ đó thì bấm phím Tính tối ưu cho máy tính chạy, nếu chưa đạt yêu cầu lại bấm tiếp phím Tính tối ưu cho máy tính tiếp tục chạy cho đến khi có chữ Đã tối ưu thì vấn đề đã được giải quyết xong.  Như vậy việc này chỉ hoàn toàn bấm phím điều khiển và chờ cho ra kết quả mà thôi.

Tất cả các file trước tôi cũng đã bổ sung thêm phím Tính lại vào rồi.

2 phím Tính ban đầu và Tính lại khác nhau ở chỗ:  Có hay không có phương án ban đầu đều có thể dùng phím Tính ban đầu, còn phím Tính lại chỉ dùng khi đã có phương án ban đầu.  Khi đã có phương án ban đầu bấm phím Tính ban đầu thường cho số còn thừa nhiều hơn, nhưng cũng có khi có sản phẩm ít hơn so với số có trong phương án ban đầu nên ta phải dùng số trong dòng Còn thừa để bổ sung cho đủ rồi mới bấm phím Tính tối ưu cho máy tính tiếp tục chạy.

Để mọi người thấy rõ tác dụng của những file EXCEL nhỏ bé, copy vào máy tính nào cũng dùng được có thể làm được những gì, tôi xin phép cung cấp cho bất cứ ai muốn dùng thử trong thời gian từ nay đến hết ngày 30/09/2022 để xem tác dụng cụ thể của những file này như thế nào và rất mong được góp ý để tôi sửa lại cho tốt hơn.  Muốn dùng các file này chỉ cần gõ mã Den300922 và bấm phím Tính ban đầu là máy tính sẽ thực hiện theo các lệnh đã có sẵn.  Trong các file đều có hướng dẫn sử dụng và có thí dụ cụ thể.  Người dùng thử có thể dùng ngay các thí dụ này hoặc thay bằng các số liệu khác để tính thử.  Các doanh nghiệp có thể đưa ngay số liệu của đơn vị mình vào để tính toán rồi copy các kết quả tính toán sang file EXCEL khác.  Sau ngày 30/09/2022 nếu còn dùng tiếp thì các file này sẽ không còn tác dụng vì máy tính vẫn chạy sau khi bấm phím điều khiển nhưng sẽ cho ra kết quả là không có sản phẩm nào ở mọi chỗ trong Biểu tính toán.  Ai muốn dùng thử file nào xin gửi Email cho tôi theo địa chỉ [email protected], tôi sẽ xin gửi lại file đó.

Xin cám ơn tất cả người xem.