Bài 38: Chứng minh rằng với mọi số nguyên dương, phương trình $x^2+15y^2=4^n$ có ít nhất $n$ nghiệm nguyên dương.
Mình thành thật xin lỗi rằng lúc trước mình có post lời giải nhưng bị nhầm, và bài này quả thực không dễ, minh sẽ đưa ra lời giải chính xác và cách để các bạn tìm ra nghiệm của phương trình này
Giải như sau:Trước tiên ta chứng minh phương trình $x^2+15y^2=4^n$ luôn có ít nhất một nghiệm $(x,y)$ thỏa mãn $x,y$ cùng lẻ
Thử $n=1,2,3$ đúng
Giả sử đúng đến $n=k$ hay $x^2+15y^2=4^k$ có ít nhất một nghiệm $(x,y)$ đều lẻ
Ta sẽ chứng minh phương trình $n=k+1$ cũng có ít nhất một nghiệm $(x,y)$ đều lẻ
Thật vậy $x^2+15y^2=4^{k+1}=(2^{k+1})^2$
$\Rightarrow 15y^2=(2^{k+1}-x)(2^{k+1}+x)$
Ta có $gcd(x,y)=1$ (do $x,y$ cùng lẻ và $4^{k+1} \vdots p \Leftrightarrow p=2$)
Như vậy $gcd(2^{k+1}-x,2^{k+1}+x)=1$
TH1: $k+1$ lẻ khi ấy ta có $y^2=\left(\dfrac{2^{k+1}-x}{15}\right).(2^{k+1}+x)$ hoặc $(2^{k+1}-x).\left(\dfrac{2^{k+1}+x}{15}\right)$
Thấy $gcd(2^{k+1}-x,2^{k+1}+x)=1$ do đó $gcd\left(\dfrac{2^{k+1}-x}{15},2^{k+1}+x\right)=1$ hoặc $gcd\left(2^{k+1}-x,\dfrac{2^{k+1}+x}{15}\right)=1$
Như vậy $\left(\dfrac{2^{k+1}-x}{15},2^{k+1}+x\right)=(m^2,n^2)$ hoặc $\left(2^{k+1}-x,\dfrac{2^{k+1}+x}{15}\right)=(m^2,n^2)$ và $y=mn$
Khi ấy ta có ngay $2^{k+1}=\dfrac{m^2+15n^2}{2}$ hoặc $\dfrac{n^2+15m^2}{2}$ cho nên để cho gọn, ta có thể giả sử ngay $2^{k+1}=\dfrac{m^2+15n^2}{2}$ và $x=\dfrac{|m^2-15n^2|}{2}$ và $y=mn$
Ta có $2^{k+2}=m^2+15n^2$ mà ta giả sử $k+1$ lẻ nên $k+2$ chẵn nên $4^{\frac{k+2}{2}}=m^2+15n^2$ mà hiển nhiên $\frac{k+2}{2}<k$ nên theo giả sử quy nạp thì với mọi $n=1,2,3,...,k$ đều có $x,y$ lẻ thỏa phương trình, do đó cũng tồn tại $m,n$ lẻ để thỏa mãn phương trình $4^{\frac{k+2}{2}}=m^2+15n^2$ khi ấy $y=mn$ lẻ hiển nhiên còn $x=\dfrac{|m^2-15n^2|}{2}$ và thấy $m,n$ lẻ nên $|m^2-15n^2| \equiv 2 \pmod{4} \Rightarrow x=\dfrac{|m^2-15n^2|}{2}$ là số lẻ do đó cũng tồn tại $x,y$ thỏa mãn nên quy nạp được chứng minh
TH2: $k+1$ chẵn, ta không làm như trên mà biến đổi như sau:
$y^2=\left(\dfrac{2^{k+1}-x}{5}\right).\left(\dfrac{2^{k+1}-x}{3}\right)$ hoặc $\left(\dfrac{2^{k+1}-x}{3}\right).\left(\dfrac{2^{k+1}-x}{5}\right)$
Mà $gcd(2^{k+1}-x,2^{k+1}+x)=1$ cho nên $gcd\left(\dfrac{2^{k+1}-x}{5},\dfrac{2^{k+1}-x}{3}\right)=1$ hoặc $gcd\left(\dfrac{2^{k+1}-x}{3},\dfrac{2^{k+1}-x}{5}\right)=1$
Mà tích chúng chính phương nên đặt tương tự như TH1 và cũng để cho gọn ta có $2^{k+1}=\dfrac{3u^2+5v^2}{2}$ và $y=uv$ và $x=\dfrac{|3u^3-5v^2|}{2}$
Như vậy ta có phương trình $2^{k+2}=3u^2+5v^2$ mà $k+1$ chẵn nên $k+2$ lẻ
Ta xét hai phương trình song song như sau
$4^{\frac{k+3}{2}}=(4m+n)^2+15n^2$ (chú ý $k+3$ chẵn)
$4^{\frac{k+3}{2}}=(4m-n)^2+15n^2$
Ta nhận thấy hai phương trình trên hiển nhiên có nghiệm do $\frac{k+3}{2}<k$ nên theo nguyên lý quy nạp thì nó có nghiệm $(4m+n,n)$ đều lẻ hoặc $(4m-n,n)$ cũng đều lẻ
Ta thấy một phương trình $4^t=h^2+15k^2$ có nghiệm thì khi đó $h \equiv k \pmod{8}$ hoặc $h+k \vdots 8$
Chứng minh điều trên đơn giản, ta xét trường hợp $h=8c+1,8c+3,8c+5,8c+7$ và tương ứng mỗi trường hợp thì xét $k \equiv 1,3,5,7 \pmod{8}$ khi ấy dễ dàng chứng minh xong nhận định trên
Do đó:
Nếu phương trình $4^{\frac{k+ 3}{2}}=(4m+n)^2+15n^2$ có nghiệm $4m+n \equiv n \pmod{8}$ khi ấy $4m+n-n \vdots 8 \Rightarrow m \vdots 2$ mặt khác ta lại thấy $4^{\frac{k+3}{2}}=(4m+n)^2+15n^2 \Leftrightarrow 2^{k+3}=3(m-n)^2+5(m+n)^2$
Khi ấy ta có $m-n,m+n$ cùng lẻ và khi ấy chọn $u=m-n,v=m+n$ như vậy phương trình $2^{k+3}=3u^2+5v^2$ có nghiệm $(u,v)$ lẻ khi đó cũng suy ra $x=\dfrac{|3u^2-5v^2|}{2}$ lẻ (chứng minh theo $mod(4)$) nên phương trình đúng với quy nạp
Nếu phương trình $4^{\frac{k+ 3}{2}}=(4m+n)^2+15n^2$ có nghiệm $h,k$ với $h+k \vdots 8$ khi đó đổi biến $n=-n$ thì phương trình $4^{\frac{k+3}{2}}=(4m-n)^2+15n^2$ có nghiệm $4m-n +n \vdots 8 \Rightarrow m \vdots 2$ khi đó thay $u,v$ lập luận tương tự như trên ta cũng suy ra $đpcm$
Như vậy khẳng định của ta được chứng minh hay luôn tồn tại $x,y$ lẻ sao cho $x^2+15y^2=4^n$
$$**********$$Giờ quay trở lại bài toán của ta là cần chứng minh phương trình $x^2+15y^2=4^n$ có không ít hơn $n$ nghiệm
Thử $n=1,2,3$ đều đúng
Giả sử $n=k$ đúng hay phương trình $x^2+15y^2=4^k$ có không ít hơn $k$ nghiệm
Ta sẽ chứng minh $n=k+1$ đúng hay phương trình $x^2+15y^2=4^{k+1}$ không ít hơn $k$ nghiệm
Thật vậy theo GTQN gọi $k$ nghiệm của phương trình $x^2+15y^2=4^k$ là $(x_1,y_2),(x_2,y_2),...,(x_k,y_k)$
Khi ấy
$x_1^2+15y_1^2=4^k$
$x_2^2+15y_2^2=4^k$
$.....$
$x_k^2+15y_k^2=4^k$
Suy ra
$(2x_1)^2+15(2y_1)^2=4^{k+1}$
$(2x_2)^2+15(2y_2)^2=4^{k+1}$
$.....$
$(2x_k)^2+15(2y_k)^2=4^{k+1}$
Như vậy ta thấy ngay phương trình $x^2+15y^2=4^{k+1}$ đã có $k$ nghiệm
Mặt khác theo chứng minh phần trên thì phương trình $x^2+15y^2=4^{k+1}$ sẽ có một nghiệm $u,v$ nữa thỏa mãn $u,v$ lẻ khi ấy ta thấy $u,v$ đôi một khác $2x_i,2y_i$ (do $u,v$ lẻ) nên ta thấy $(2x_1,2y_1),...,(2x_k,2y_k),(u,v)$ là $k+1$ nghiệm của $x^2+15y^2=4^{k+1}$ nên giả thiết quy nạp là đúng, đpcm
Như vậy bài toán có một khẳng định $\boxed{x^2+15y^2=4^n - \text{có không ít hơn n nghiệm}}$P/S như vậy từ cách chứng minh $x^2+15y^2=4^n$ có nghiệm $x,y$ lẻ thì chắc ai cũng biết cách tìm ra nghiệm lẻ của chúng rồi chứ
Bài viết đã được chỉnh sửa nội dung bởi nguyenta98: 30-08-2012 - 15:26