canlevinh

Có thể áp dụng toán học vào việc quản lý kinh tế hay không?

 

Quản lý kinh tế theo phương pháp nào cũng đều có những ưu điểm và nhược điểm của nó.  Vì thế biết được các ưu điểm để tìm cách phát huy và biết được các nhược điểm để tìm cách khắc phục là vô cùng quan trọng.  Vậy toán học có thể góp phần vào làm được việc này hay không và điều quan trọng là người ta có chịu sử dụng nó hay không?  Tôi là người học toán nhưng lại suốt đời làm công tác quản lý kinh tế trong thời kỳ quản lý kinh tế theo phương pháp tập trung và đã được làm hầu hết các loại kế hoạch về lâm nghiệp.  Qua đó tôi thấy khi làm kế hoạch các đơn vị cấp dưới thường đưa các số liệu lên để có lợi cho đơn vị của mình còn cán bộ kế hoạch cấp trên phải tìm mọi cách để giảm bớt các số liệu đó nên sẽ có sai số rất nhiều và dễ phát sinh tiêu cực.  Vì thế tôi cũng đã có nhiều suy nghĩ về việc này, cụ thể như sau:

Ngay từ năm 1971 tôi đã mô hình hóa phương pháp làm kế hoạch cho đến khi tính toán kế hoạch cuối cùng là kế hoạch giá thành dưới dạng toán học rồi tính kỳ vọng và phương sai của mô hình này.  Từ đó rút ra:

- Sai số tương đối của tổng chi phí sản xuất càng lớn nếu sai số của các số liệu phải bàn cãi càng lớn.

- Sai số tương đối của tổng chi phí sản xuất càng lớn nếu các số liệu phải bàn cãi phải nhân với nhau càng nhiều lần.

- Độ phân tán của sai số tương đối của tổng chi phí sản xuất càng nhỏ nếu số số hạng tính trong tổng chi phí sản xuất càng nhiều.

Từ những nhược điểm đó tôi đi sâu vào phân tích các vấn đề sau:

- Về căn cứ khoa học.

- Về vận dụng các quy luật kinh tế khách quan của chủ nghĩa xã hội.

- Về xây dựng giá và tính toán lợi nhuận.

- Về mâu thuẫn giữa quyền lợi của từng cá nhân những người trong bộ máy "phục vụ sản xuất" với việc người đó đang làm để phục vụ sản xuất.

Tôi thấy chúng đều có rất nhiều vấn đề.  Vì thế tôi đã biểu hiện từng khoản mục trong việc tính giá thành sản phẩm dưới dạng toán học rồi cộng lại thành biểu thức có rất nhiều chữ trong ngoặc.   Sau khi thay các chữ trong cùng ngoặc bằng chữ khác tôi được mối tương quan giữa các yếu tố nhà nước có điều kiện nắm được chắc với chi phí sản xuất cho một đơn vị sản phẩm dưới dạng một hàm số rất đơn giản như sau:

z = a - bx + cy + dt

Trong đó:

- z là chi phí sản xuất cho một đơn vị sản phẩm.

- x là mức độ còn lại của tài sản cố định (hoặc mức độ còn lại của thiết bị) để sản xuất ra loại sản phẩm đó.

- y là khấu hao khi sản xuất một đơn vị sản phẩm.

- t là chỉ số về thời gian chỉ năm đó là năm thứ mấy so với năm đầu tiên.

- a, b, c, d là các số cần tìm theo phương pháp bình phương tối thiểu.

Nhìn vào hàm số này ta thấy cũng rất phù hợp với thực tế sản xuất như sau:

- Khấu hao là một hạng mục bắt buộc phải tính đúng tính đủ theo quy định của Nhà nước trong việc tính giá thành nên khấu hao càng lớn thì chi phí sản xuất càng cao.

- Thiết bị càng sử dụng lâu năm thì càng phải bảo dưỡng sửa chữa nhiều và khả năng sản xuất trong kỳ kế hoạch càng giảm.  Mức độ còn lại của tài sản cố định là tỷ số giữa giá trị còn lại của tài sản cố định (giá trị ban đầu trừ đi số tiền đã khấu hao) chia cho giá trị ban đầu của tài sản cố định.  Việc này thể hiện rõ tài sản cố định (trong đó quan trọng nhất là thiết bị) đã sử dụng lâu đến mức độ nào.  Nếu trong tài sản cố định đó tách được ra giá trị ban đầu của thiết bị và số tiền đã khấu hao của thiết bị để tính mức độ còn lại của thiết bị càng tốt.

- Ngoài ra cũng nên tính đến yếu tố biến động theo thời gian.

Nếu tính toán kế hoạch giá thành của từng loại công việc theo cách này thì việc làm kế hoạch sẽ vô cùng đơn giản vì cơ quan quản lý cấp trên chỉ cần biết 4 số liệu là giá trị ban đầu của tài sản cố định, số tiền đã tính khấu hao, khấu hao và giá thành thực hiện trong kỳ kế hoạch của loại công việc đó qua nhiều năm hoặc nhiều quý là có thể tính được ngay hàm số vừa nêu trên cho loại công việc đó.  4 số liệu đó đại bộ phận đã có rồi nên chỉ cần cơ quan cấp dưới báo cáo thêm số liệu về ước thực hiện kỳ kế hoạch trước và dự kiến mức độ còn lại của tài sản cố định, khấu hao trong kỳ kế hoạch mới là đủ.  Lưu ý là kế hoạch hàng năm làm vào cuối năm trước nên chưa thể có số liệu thực hiện của năm trước, chỉ có số liệu thực hiện 9 tháng đầu năm trước, ước thực hiện cả năm trước và các đơn vị cấp dưới có thể ước thực hiện cả năm trước theo hướng có lợi cho đơn vị của mình.  Nhưng khấu hao bắt buộc phải tính đúng tính đủ theo qui định của Nhà nước nên việc ước tính thêm các số liệu về giá trị ban đầu của tài sản cố định, số tiền đã tính khấu hao, khấu hao và giá thành quý 4 năm trước để cộng với thực hiện 9 tháng đầu năm trước thành ước thực hiện năm trước sẽ không có sai số nhiều.  Sau khi dựa vào dãy số thực hiện qua nhiều năm, dùng phương pháp bình phương tối thiểu sẽ tính được ngay hàm số phải tìm.  Thay các số liệu về dự kiến mức độ còn lại của tài sản cố định, khấu hao trong kỳ kế hoạch mới và chỉ số về thời gian sẽ tính được ngay giá thành của năm kế hoạch.  Sau đó chỉ cần hạ giá thành tính được theo hàm số đó vài phần trăm và đề nghị cấp dưới phân bổ kế hoạch giá thành theo từng khoản mục và các kế hoạch biện pháp như lao động tiền lương, vật tư,... phải tính theo đúng biểu mẫu kế hoạch để cấp trên xét duyệt.  Khi duyệt quyết toán năm trước cho các đơn vị cấp dưới, cơ quan kế hoạch cấp trên mới có các số liệu thực hiện năm trước của các đơn vị cấp dưới.  Mức giảm giá thành hàng năm so với số tính được theo hàm số của từng loại công việc có thể do cơ quan quản lý cấp trên ấn định chung cho các đơn vị trực thuộc nên không có sự trao đổi giữa cán bộ các cấp khi tính toán kế hoạch.  Chỉ cần có quy định thưởng phạt bằng tiền rõ ràng trong việc phân bổ các khoản mục giá thành thí dụ như khoản mục nào chênh lệch giữa thực hiện với kế hoạch dưới 2% thì được thưởng, trên 5% thì bị phạt thì các đơn vị cấp dưới sẽ phải rất nghiêm túc trong việc phân bổ các khoản mục giá thành và tính toán các kế hoạch biện pháp như lao động tiền lương, vật tư,...  Như vậy hệ thống chỉ tiêu kế hoạch vẫn không cần phải thay đổi, còn các đơn vị cấp dưới phải tự tính toán rất chặt chẽ để thực hiện kế hoạch.  Không những thế các đơn vị cấp dưới phải rất cân nhắc trong việc xin vốn đầu tư xây dựng cơ bản và thiết bị mới vì những thứ đó sẽ làm tăng thêm giá thành sản phẩm.  Đổi mới cách làm kế hoạch theo phương pháp này thì tình trạng xin cho sẽ không còn nữa, biên chế làm kế hoạch ở các cấp có thể giảm đi quá nửa,  nhưng tôi không dại gì nói đến việc này vì nếu nói ra thì tôi sẽ bị cô lập ngay.

Thời gian đó tôi được Vụ phân công làm kế hoạch toàn diện đối với Công ty Ô tô Chủ lực của ngành, trong đó có kế hoạch giá thành và kế hoạch khi đó phải làm theo từng quý.  Quý 3 mưa nhiều nên ô tô phải nghỉ nhiều, quý 4 ít mưa nên ô tô chạy được rất nhiều, vì thế giá thành 1 tấn cây số tính theo từng quý biến động rất lớn.  Nên tôi đã xuống làm việc với bộ phận Tài vụ của Công ty để sưu tầm những số liệu cần thiết.  Cụ thể là với các số liệu từ quý 1 năm 1971 đến quý 1 năm 1973 tính ra được hàm số sau:

z = 303,73 - 190,087x + 1,601455y

Ở đây tôi không tính t vì thời gian quá ngắn.

So sánh kết quả tính toán theo hàm số này với giá thành đã thực hiện trong 9 quý đó tôi có kết quả như ảnh chụp trong tài liệu viết tay sau:

 Giathanh.png   158.85K   2 Số lần tải

Trong đó chữ có gạch phía trên là giá thành tính theo hàm số tìm được.

Do nắm được toàn bộ số xe của Công ty trong đó biết trong từng năm nhận thêm bao nhiêu xe và thời gian xe tính khấu hao theo quy định là 12 năm nên tôi có thể tính lại khấu hao từng quý cho chính xác hơn.  Khi đó sẽ được hàm số sau:

z = 305,285 - 190,127x + 1,592426y

- Sai số tương đối bình quân: 1,93%

- Sai số tương đối lớn nhất:     3,69%

- Hệ số tương quan bội:                    0,9915

Vì thế trước khi làm việc với Công ty Ô tô Chủ lực của ngành về giá thành vận chuyển tôi chỉ cần yêu cầu Công ty cung cấp các số liệu ước thực hiện về: Khấu hao, mức độ còn lại của tài sản cố định và giá thành quý trước để tôi thêm vào dãy số tôi đã thu thập được và tính hàm số đã nêu trên theo phương pháp bình phương tối thiểu.  Khi làm việc với Công ty tôi chỉ cần giảm giá thành vài phần trăm so với số liệu tính được theo hàm số này để cán bộ Công ty tự tính toán lại các khoản mục thì được chấp nhận ngay.  Nhưng khoảng cuối năm 1972 khi tôi đưa vấn đề này ra trình bày với toàn thể những người trong Vụ trong một buổi sinh hoạt chuyên đề thì mọi người đều ngơ ngác không hiểu, không những thế ông Khoáng phụ trách bộ phận tính giá thành của Vụ còn cho rằng việc tính toán giá thành đơn giản như thế thì không được vì khi tính toán giá thành phải cãi nhau với đơn vị cấp dưới từng chi tiết rất nhỏ mất rất nhiều thời gian mà họ còn chẳng chịu.  Là người trực tiếp làm các loại kế hoạch với Công ty Ô tô Chủ lực nên tôi vẫn tiếp tục làm kế hoạch giá thành theo cách này cho đến khi bộ phận thống kê và bộ phận vật giá của Vụ Kế hoạch chuyển sang Vụ Tài vụ vào giữa năm 1973.

Tôi thấy các Bộ, các Tổng cục đều phải tính toán kế hoạch theo phương pháp chung của Nhà nước và Vụ Phương pháp Kế hoạch hóa của Ủy ban Kế hoạch Nhà nước là nơi nghiên cứu về vấn đề này.  Năm 1969, tôi đã lên đó giải thích với bộ phận Toán của Vụ này việc tôi đã đổi hàm mục tiêu của bài toán vận trù về phân công máy nên có cách giải rất đơn giản như trong bài: “Áp dụng vận trù học của bộ phận tiện trong xí nghiệp cơ khí lâm nghiệp”  đã đăng trong Tập san Lâm nghiệp số 2 – tháng 2 năm 1969.  Khi đó ông Nguyễn Xuân Trang – Quyền Vụ trưởng Vụ này, đã khuyên tôi nên về Uỷ ban.  Đây là dịp rất tốt để tôi quay lại với toán học nhưng tôi đã từ chối vì khi đó tôi đang có một số việc riêng cần giải quyết, ở Vụ Kế hoạch Tổng cục Lâm nghiệp tôi lại đang được lãnh đạo và những người trong Vụ rất quý mến nên tôi không muốn thay đổi cơ quan công tác trong lúc này.  Năm 1972 ông Trang đã là Ủy viên của Ủy ban Kế hoạch Nhà nước nên từ nơi sơ tán tôi đã viết thư cho ông nói rõ tôi muốn lên làm việc ở trên đó để tiếp tục nghiên cứu việc áp dụng toán học vào việc đổi mới phương pháp làm kế hoạch.  Khi về làm việc tại Hà Nội, tôi được cán bộ của Vụ Phương pháp Kế hoạch hóa gọi điện báo cho biết ông Trang đã làm việc với cả 2 Vụ Phương pháp Kế hoạch hóa và Tổ chức của Ủy ban, họ đã đồng ý nhận rồi, tôi chỉ việc cầm hồ sơ lên làm việc với họ là xong.  Thời gian đó tôi nghĩ việc phân công cán bộ làm ở đâu hoàn toàn do Tổ chức nên tôi chỉ biết đề đạt ý kiến của mình mà thôi.  Khi đó Tổng cục Lâm nghiệp đang giảm biên chế rất nhiều, nhưng tôi lại đang được lãnh đạo Vụ và toàn thể những người trong Vụ rất quý mến.  Khi công bố danh sách đề nghị Vụ Tổ chức Cán bộ cho nâng lương cuối năm 1969, ông Lê Quang Đán – Quyền Vụ trưởng Vụ Kế hoạch - Tổng cục Lâm nghiệp đã tuyên bố trước toàn thể anh em trong Vụ lý do cho tôi đứng đầu danh sách là: "Đã giao cho anh Cẩn nhiều việc rất khó, tưởng như không thể làm được, nhưng anh Cẩn đã hoàn thành một cách nhanh chóng".  Nay 2 Tổ chức của Ủy ban và Tổng cục không trao đổi với nhau lại bảo tôi cầm hồ sơ lên Ủy ban thì họ lại nghĩ là tôi trong diện phải giảm biên chế thì sao nên tôi đã lờ chuyện này đi.

Theo đề nghị của tôi, tháng 11 năm 1973 Vụ Kế hoạch của Tổng cục Lâm nghiệp đã có công văn do Vụ trưởng Đào Viết Thường ký gửi Vụ Kỹ thuật của Tổng cục Lâm nghiệp cho tôi đăng ký 2 đề tài như ảnh chụp phía dưới:

 Congvan.png   192.04K   2 Số lần tải

Thời gian đó, nước ta còn rất nghèo nên ngay cả công văn gửi đi các nơi cũng phải đánh trên giấy đen và bản lưu của tôi còn bị những chỗ đen do là bản ở phía dưới.

Rất tiếc rằng sau đó trong Kế hoạch Nghiên cứu Khoa học Kỹ thuật năm 1974 của Tổng cục Lâm nghiệp không có 2 đề tài của tôi.  Tôi hỏi ông Du - Vụ phó Vụ Kỹ thuật thì được ông cho biết là rất hoan nghênh 2 đề tài đó, nhưng chưa cần tiền vẫn nghiên cứu được nên không ghi.  Thời gian đó chúng tôi làm thêm giờ phải ngủ đêm trong cơ quan rất nhiều lần cũng không hề đòi hỏi thêm tiền.  Tôi chỉ mong muốn được chính thức hóa 2 đề tài đó để dễ làm việc mà thôi.  Nếu 2 đề tài đó được ghi vào Kế hoạch của Tổng cục thì tôi sẽ cầm giấy giới thiệu của Vụ Kế hoạch sang Vụ Tài vụ xin số liệu quyết toán qua nhiều năm của đơn vị lớn nhất trực thuộc Tổng cục và xuống Công ty Ô tô chủ lực lấy thêm số liệu rồi về tự tính toán là xong đề tài thứ 1.  Đối với đề tài thứ 2 thì do tôi là người làm kế hoạch cung cấp thiết bị, xăng dầu,... cho các đơn vị trong toàn ngành nên toàn bộ cự ly vận chuyển các tuyến của các đơn vị Lâm nghiệp trong toàn ngành đều nằm trong tay tôi, trao đổi với bộ phận chế biến của ngành và Vụ Công nghiệp B thuộc Ủy ban Kế hoạch Nhà nước thì họ đều rất hoan nghênh, hỏi thày dạy tôi về vận trù về bài toán này thì được biết là bài toán quy hoạch tuyến tính nguyên bộ phận và đã có cách giải.  Vì thế tôi chỉ cần trao đổi với bộ phận chế biến về sản phẩm của từng loại hình xưởng chế biến gỗ và ước tính giá thành sản phẩm chế biến gỗ cho từng loại hình xưởng ở những nơi có thể đặt nhà máy, ước tính chi phí vận chuyển theo từng tuyến là có thể có ngay toàn bộ số liệu để đưa vào bài toán quy hoạch tuyến tính nguyên bộ phận này.  Trao đổi với bộ phận máy tính điện tử của Viện Điều tra Quy hoạch rừng ở  ngay tầng 4 của Văn phòng Tổng cục về khả năng tính toán (bao gồm cả việc học cách giải bài toán quy hoạch tuyến tính nguyên bộ phận) và kinh phí.  Sau đó báo cáo với Tổng cục để xin phép cho triển khai hàng loạt và xin cấp kinh phí để tính toán.  Nhưng do không được ghi trong Kế hoạch Nghiên cứu Khoa học Kỹ thuật của Tổng cục nên tôi đành phải dừng lại.

Sau khi có loạt bài: "Những việc cần làm ngay" của N.V.L đăng trên báo Nhân dân, tôi viết tóm tắt bài: "Áp dụng toán học vào việc đổi mới kế hoạch hóa" rồi đưa cho Thứ trưởng Bộ Lâm nghiệp Tô Văn Bình xem.  Ông Bình nói viết như vậy là đúng hướng, nhưng ông không biết gì về toán cả.  Tôi viết đơn gửi Khoa Toán của trường Đại học Tổng hợp để xin giúp đỡ và Khoa đã cho tôi sinh hoạt với tổ Toán của thày Phan Văn Hạp.  Vì thế tôi đã có 1 buổi trình bày về dạng toán học của phương pháp làm kế hoạch hiện hành và có 1 buổi trình bày về dạng toán học của phương pháp làm kế hoạch theo đề nghị đổi mới tại tổ Toán này.  Sau đó tôi sửa lại bài tóm tắt và gửi cho báo Nhân dân, nhưng không thấy đăng.  Tôi lại cầm bài tóm tắt lên bộ phận tiếp nhận công văn của Văn phòng Chính phủ để gửi cho Văn phòng phụ trách về khoa học kỹ thuật nhưng cũng không thấy ai hỏi gì.  Vì vậy tôi đành sửa lại bài: "Áp dụng toán học vào việc đổi mới kế hoạch hóa" và cất đi, đến nay trong máy tính của tôi vẫn còn ảnh chụp bản viết tay bài này dài 67 trang.

 

Đây là bài rất dài vì vậy tôi chỉ xin giới thiệu bài đã đưa lên Diễn đàn Kỹ sư Công trình biển ngày 09/12/2020 như sau:

http://offshore.vn/t...óng-biển.16073/

 

Trong các bài trước tôi mới dừng lại ở các file EXCEL dùng làm công cụ để tính toán phương án tốt nhất về phân công sản xuất kinh doanh và sử dụng đất nông nghiệp dùng trong trường hợp có từ 4 đến 8 đơn vị trực thuộc hoặc mảnh đất, vùng đất và số loại sản phẩm, cây trồng hoặc phương thức canh tác tối đa là 10 loại.  Trong thời gian vừa qua tôi đã bổ sung thêm được các file dùng trong trường hợp có 9 và 10 đơn vị trực thuộc hoặc mảnh đất, vùng đất.  Do đã có nhiều bài viết về các vấn đề này rồi, nên chỉ hệ thống lại các kết quả đó như sau:

1. Các file EXCEL dùng làm công cụ tính toán:

Hiện nay tôi đã tạo ra được 28 file EXCEL dùng làm công cụ để tính toán phương án tốt nhất đồng thời phù hợp với nhu cầu thị trường về phân công sản xuất kinh doanh và 21 file EXCEL dùng làm công cụ để tính toán phương án tốt nhất cho việc sử dụng đất nông nghiệp gồm các loại sau:

1.1. 28 file về phân công sản xuất kinh doanh:

Các file này dùng cho doanh nghiệp có từ 4 đến 10 đơn vị trực thuộc, sản xuất kinh doanh tối đa 10 loại sản phẩm gồm các loại sau:

1.1.1. 14 file về phân công sản xuất gồm:

- 7 file về phân công sản xuất sản phẩm cho có nhiều sản phẩm nhất: Pcm4x10.xlsm, Pcm5x10.xlsm, Pcm6x10.xlsm, Pcm7x10.xlsm, Pcm8x10.xlsm, Pcm9x10.xlsm, Pcm10x10.xlsm. (*)

- 7 file về phân công sản xuất sản phẩm cho có nhiều lợi nhuận nhất đồng thời cũng có biểu cho biết khi đó số lượng sản phẩm từng loại của toàn doanh nghiệp và từng đơn vị trực thuộc là bao nhiêu: Pml4x10.xlsm, Pml5x10.xlsm, Pml6x10.xlsm, Pml7x10.xlsm, Pml8x10.xlsm, Pml9x10.xlsm, Pml10x10.xlsm. 

1.1.2. 14 file về phân công kinh doanh gồm:

- 7 file về phân công kinh doanh để với số tiền có của từng đơn vị trực thuộc có thể mua được nhiều sản phẩm nhất: Pcv4x10.xlsm, Pcv5x10.xlsm, Pcv6x10.xlsm, Pcv7x10.xlsm, Pcv8x10.xlsm, Pcv9x10.xlsm, Pcv10x10.xlsm.  Muốn sản xuất được nhiều sản phẩm rẻ nhất, ta cũng có thể dùng các file này. (*)

- 7 file về phân công kinh doanh để với số tiền có của từng đơn vị trực thuộc mua sản phẩm sao cho có nhiều lợi nhuận nhất đồng thời cũng có biểu cho biết khi đó số lượng sản phẩm mua được từng loại của toàn doanh nghiệp và từng đơn vị trực thuộc là bao nhiêu: Pvl4x10.xlsm, Pvl5x10.xlsm, Pvl6x10.xlsm, Pvl7x10.xlsm, Pvl8x10.xlsm, Pvl9x10.xlsm, Pvl10x10.xlsm.

1.2. 21 file về sử dụng đất nông nghiệp để hàng năm có số lượng sản phẩm, doanh thu hoặc lợi nhuận tốt nhất:

Các file này dùng cho các hợp tác xã hoặc doanh nghiệp nông nghiệp có từ 4 đến 10 mảnh đất hoặc vùng đất, trồng tối đa 10 loại cây hoặc phương thức canh tác gồm các loại sau:

1.2.1. 14 file về sử dụng đất nông nghiệp tính theo từng loại cây trồng gồm:

- 7 file về sử dụng đất nông nghiệp tính theo từng loại cây trồng, nhập số liệu theo dự kiến diện tích đất phải dùng để có 1 tấn sản phẩm: Sdt4x10.xlsm, Sdt5x10.xlsm, Sdt6x10.xlsm, Sdt7x10.xlsm, Sdt8x10.xlsm, Sdt9x10.xlsm, Sdt10x10.xlsm. (*)

- 7 file về sử dụng đất nông nghiệp tính theo từng loại cây trồng, nhập số liệu theo dự kiến sản lượng 1 ha đất canh tác: Sdc4x10.xlsm, Sdc5x10.xlsm, Sdc6x10.xlsm, Sdc7x10.xlsm, Sdc8x10.xlsm, Sdc9x10.xlsm, Sdc10x10.xlsm.  Các file này cũng có thể dùng để tính doanh thu hoặc lợi nhuận cao nhất bằng cách thay đổi một số chữ màu xanh trong trang tính đầu tiên cho thích hợp.

Các file này còn có thể dùng cho việc tính toán quy hoạch sử dụng đất nông nghiệp cho các xã, các huyện và các tỉnh có thể gộp những mảnh đất, những vùng đất thành 10 loại cụm đất trở xuống.  Nó cũng có thể dùng cho việc tính toán quy hoạch sử dụng đất nông nghiệp theo các đơn vị hành chính trong toàn quốc như trong bài: " Có thể tối ưu hóa việc sử dụng đất nông nghiệp theo các đơn vị hành chính hay không?" đã đưa lên Diễn đàn Nông nghiệp Việt Nam.

1.2.2. 7 file về sử dụng đất nông nghiệp tính theo từng loại phương thức canh tác để có doanh thu hoặc lợi nhuận cao nhất:

         Gồm các file: Sdd4x10.xlsm, Sdd5x10.xlsm, Sdd6x10.xlsm, Sdd7x10.xlsm, Sdd8x10.xlsm, Sdd9x10.xlsm, Sdd10x10.xlsm.  Mỗi phương thức canh tác cho ra những sản phẩm khác nhau, nên cũng có biểu cho biết khi đó số lượng sản phẩm từng loại trên từng mảnh đất, vùng đất hoặc từng phương thức canh tác của hợp tác xã hoặc doanh nghiệp nông nghiệp là bao nhiêu.

Đối với tất cả 49 file đã nêu trên, người sử dụng chỉ cần nhập số liệu vào các biểu số liệu ban đầu, nhập mã rồi bấm phím Tính ban đầu thì máy tính sẽ chạy và cho ra phương án trong Biểu tính toán thường tốt hơn phương án do người phải bỏ công sức ra tính toán.  Các ngày công còn thừa, số tiền còn thừa hoặc diện tích đất còn thừa sẽ nằm ở dòng cuối biểu để người sử dụng sẽ dùng chúng tăng thêm cho các sản phẩm hoặc các phương thức canh tác cho phù hợp với nhu cầu của thị trường.  Sau đó bấm phím Tính tối ưu thì máy tính sẽ chạy và cho ra phương án mới tốt hơn và trên đầu biểu có chữ Đã tối ưu hoặc Chưa tối ưu, nếu thấy có chữ Đã tối ưu và ô màu hồng ở đầu dòng cuối cùng của biểu có số 0,00 hoặc 0,0 là bài toán đã được giải quyết xong.  Nếu thấy chưa có đủ 2 điều kiện trên thì nên tiếp tục tính toán như quá trình trên.  Quá trình này thường chỉ cần làm khoảng từ 1 đến 3 lần là xong, riêng đối với các file để tính toán khi có 9 đơn vị trực thuộc trở lên hoặc có 9 mảnh đất, vùng đất trở lên thì số lần tính toán có thể nhiều hơn.

Riêng đối với 21 file nằm trong các dòng có đánh dấu (*), có nhược điểm là trong tất cả các dòng Thời gian SX 1 SP hoặc Chi phí cho 1 tấn sản phẩm hoặc Đất cho SX 1 tấn sản phẩm đều phải nhập đầy đủ số liệu, nơi nào không có số liệu phải nhập số rất lớn vào đó như: 100, 1.000, 10.000 để máy tính không bao giờ chọn các ô đó.  Nếu chưa nhập đầy đủ số liệu thì ngay trên đầu biểu sẽ xuất hiện chữ đỏ Chưa đủ số liệu, nếu cứ nhập mã rồi bấm phím Tính ban đầu thì máy tính vẫn chạy nhưng sẽ cho ra phương án trong Biểu tính toán không có số liệu trong tất cả các dòng Số lượng sản phẩm.

Nhưng 21 file đó lại có lợi thế là trong trường hợp đã có phương án tính toán thì ta có thể copy nó vào biểu Số liệu ban đầu.  Nếu phương án có chỗ tính sai thì thì ngay trên đầu biểu sẽ xuất hiện chữ Tính sai, bên phải biểu và cuối biểu sẽ cho ta biết sai bao nhiêu và ở dòng nào, cột nào.  Sau khi đã sửa hết các chỗ sai và bổ sung các số rất lớn cần thiết để trên đầu biểu không còn chữ đỏ Chưa đủ số liệu, rồi nhập mã và bấm phím Tính lại thì máy tính sẽ chạy và cho ra phương án trong Biểu tính toán thường tốt hơn phương án đã nhập vào.  Từ đó ta có thể tiếp tục tính toán cho có phương án tốt hơn.

Trong các bài trước tôi đã trình bày phương pháp tính toán trong các thí dụ minh họa, nên trong bài này tôi không trình bày thêm.

2. Mời dùng thử các file làm công cụ phân công sản xuất kinh doanh và sử dụng đất nông nghiệp:

Hiện nay tôi đã để các file EXCEL với thời gian dùng thử cho đến hết ngày 31/12/2024, mã của các file này đều là Den311224.  Thời gian máy tính chạy sau mỗi lần bấm phím điều khiển của các file này như sau:

 Thoigian.png   125.99K   6 Số lần tải

Đây là thời gian chạy trên máy tính của tôi, còn các máy tính khác tốt hơn, sử dụng bảng tính EXCEL mới hơn thì thời gian máy tính chạy sẽ giảm bớt.

Trong từng file đã có thí dụ và hướng dẫn sử dụng.  Chỉ cần người biết sử dụng sơ bộ bảng tính EXCEL là có thể sử dụng được các file này.  Người dùng thử có thể dùng ngay các số đã có trong thí dụ này hoặc thay bằng các số liệu khác để tính thử.  Các doanh nghiệp hoặc hợp tác xã có thể đưa ngay số liệu của đơn vị mình vào để tính toán rồi copy các kết quả tính toán sang file EXCEL khác.  Doanh nghiệp, hợp tác xã hoặc bất kỳ ai muốn dùng thử file nào xin gửi thư điện tử cho tôi theo địa chỉ [email protected] hoặc [email protected] tôi sẽ gửi lại file có yêu cầu đó.

Rất mong sự quan tâm và giúp đỡ của mọi người.

 

Tài liệu tham khảo:

Ngoài các bài đã đưa lên Diễn đàn, tôi còn đưa lên Diễn đàn Nông nghiệp Việt Nam các bài sau:

1. Tính phương án sử dụng đất nông nghiệp tốt nhất cho có nhiều sản phẩm phù hợp với nhu cầu thị trường, ngày 22/11/2023.

2. Tính phương án sử dụng đất nông nghiệp tốt nhất trong trường hợp có nhiều phương thức canh tác, ngày 27/11/2023.

3. Tính phương án sử dụng đất nông nghiệp tốt nhất trong trường hợp có 10 mảnh đất, vùng đất hoặc cụm đất, ngày 16/12/2023.

4. Có thể tối ưu hóa việc sử dụng đất nông nghiệp theo các đơn vị hành chính hay không?, ngày 31/12/2023.

 

Doanh nghiệp nào chẳng muốn thu được rất nhiều lợi nhuận.  Bài: "Áp dụng vận trù học vào việc tính toán phương án sử dụng đất theo các loại cây trồng, doanh thu và lợi nhuận" cũng đã nêu phương pháp sử dụng đất để có thể thu được lợi nhuận cao nhất.  Nên trong bài này cũng sẽ nêu phương pháp để có thể làm được những điều như vậy.  Hiện nay tôi đã có những file EXCEL dùng làm công cụ cho doanh nghiệp có thể phân công từ 4 đến 8 đơn vị trực thuộc sản xuất kinh doanh với số sản phẩm nhiều nhất là 10 loại cho có lợi nhuận cao nhất.  Để mọi người dễ hình dung việc này tôi xin phép trình bày bằng thí dụ minh họa trong trường hợp trung bình là phân công sản xuất cho 6 đơn vị trực thuộc.

1. Thí dụ minh họa:

Giả thử doanh nghiệp có 6 đơn vị trực thuộc nhưng chỉ có file EXCEL dùng cho 7 đơn vị trực thuộc để phân công sản xuất sản phẩm sao cho có lợi nhuận cao nhất thì vẫn có thể dùng tốt file này và thời gian máy tính chạy sẽ lâu hơn.

Việc đầu tiên là phải nhập số liệu vào những ô màu xanh nhạt trong 2 biểu Số liệu ban đầu với những số liệu giả định như sau:

 Bandau1.png   188.92K   14 Số lần tải

 Bandau2.png   229.69K   18 Số lần tải

Trong biểu thứ nhất ta thấy chỉ cần nhập rất ít số liệu về tổng ngày công sản xuất của từng đơn vị trực thuộc và dự kiến số lợi nhuận của từng loại sản phẩm.  Các số liệu về số ngày công sản xuất của từng đơn vị trực thuộc đối với từng loại sản phẩm để có lợi nhuận 1 triệu đồng đều được đưa từ biểu thứ hai lên.

Biểu thứ hai là phần đầu của biểu tính số ngày công sản xuất của từng đơn vị trực thuộc đối với từng loại sản phẩm để có lợi nhuận 1 triệu đồng.  Muốn sản xuất sản phẩm nào đó ta cần phải biết mỗi sản phẩm đó sẽ mất bao nhiêu thời gian sản xuất và sẽ lãi khoảng bao nhiêu tiền vì vậy nên giao cho các đơn vị trực thuộc hoặc cán bộ của văn phòng công ty ước tính các số liệu này.  Nếu sản phẩm nào đơn vị trực thuộc không sản xuất thì để trống, những chỗ không đủ 2 số trong 2 ô màu xanh nhạt thì file EXCEL tự tính là muốn có lãi 1 triệu đồng đều phải dùng tới 1.000 ngày công và máy tính sẽ không bao giờ chọn những ô như thế.  Cột cuối cùng chưa có đơn vị trực thuộc nào thì file EXCEL tự điền vào là phải dùng tới 1.000 ngày công cho bất kỳ sản phẩm nào.

Tên biểu và các chữ màu đen trong 2 biểu này được tự động chuyển từ những chữ màu xanh trong trang tính đầu tiên sang.  Trong trang tính thứ hai này cũng có một số chữ màu xanh để người dùng có thể sửa lại cho thích hợp.  Như vậy các file EXCEL này có thể dùng được cho bất kỳ tiếng của nước nào.

Sau khi nhập mã và bấm phím Tính ban đầu, máy tính chạy khoảng 3 phút 30 giây sẽ cho ra Biểu tính toán như sau:

 Lan0.png   232.98K   14 Số lần tải

Nếu dự kiến ban đầu về lợi nhuận quá lớn hoặc khá tốt thì một số đơn vị trực thuộc đã sử dụng hết ngày công và lợi nhuận của một vài sản phẩm ở phía cuối biểu sẽ không đủ so với dự kiến ban đầu, phía bên phải biểu sẽ có một vài số âm, nhưng dòng Ngày công còn thừa ở cuối biểu cũng có chỗ có số liệu, chứng tỏ có những đơn vị trực thuộc chưa sử dụng hết số ngày công.  Ta nên dùng các ngày công còn thừa này để tăng thêm sản phẩm cho những nơi còn thiếu lợi nhuận so với dự kiến ban đầu.  Nếu đã sử dụng hết ngày công còn thừa mà bên phải biểu vẫn còn số âm chứng tỏ dự kiến ban đầu quá lớn, ta nên giảm bớt lợi nhuận của một số sản phẩm cho tương đối phù hợp với khả năng sản xuất.  Nếu bên phải biểu không còn số âm mà vẫn chưa sử dụng hết ngày công còn thừa, ta tiếp tục dùng nó để tăng thêm lợi nhuận cho một số sản phẩm.

Do dự kiến ban đầu hơi thấp nên dòng Ngày công còn thừa ở cuối biểu vẫn còn tới 2.685,29 ngày công, so với số ngày công sản xuất của toàn doanh nghiệp chiếm đến 3,36% ghi rõ trong ô màu hồng ở ngay đầu dòng này.  Nên dùng các ngày công còn thừa này để tăng thêm lợi nhuận và sản phẩm cho những nơi cần tăng thêm cho đến khi ô màu hồng chỉ còn 0,00.  Việc tăng thêm cho sản phẩm nào là tùy theo doanh nghiệp, thí dụ như cho tăng 2 sản phẩm cuối cùng.

Tôi đã để các ô về Lợi nhuận màu xanh nhạt dưới dạng không ẩn để có thể dễ dàng nhập hoặc sửa số ở các ô đó.  Khi nhập lợi nhuận vào ô nào đó thì số lượng của ô trong dòng Ngày công còn thừa của đơn vị trực thuộc đó sẽ bị giảm bớt.  Muốn nhập hoặc sửa số để sử dụng hết ngày công còn thừa ta chỉ cần xóa số lượng của ô đó (nếu đã có), ngày công còn lại của đơn vị trực thuộc đó sẽ dồn xuống dòng Ngày công còn thừa, rồi ngay trong ô đó ta chia số mới trong dòng Ngày công còn thừa của đơn vị trực thuộc đó cho Công SX để có lãi 1 triệu đồng ở ngay phía trên ô đó.  Khi đó số tương ứng trong dòng Ngày công còn thừa sẽ không còn nữa hoặc rất nhỏ.  Các bạn có thể hỏi tại sao có khi số đó vẫn còn, xin trả lời như sau do Công SX để có lãi 1 triệu đồng là số có nhiều số lẻ nhưng ta không nhìn thấy các số lẻ của nó nên chỉ tính với các số có 2 số lẻ mà thôi.  Khi tính toán biểu này không sợ bất kỳ ô nào trong các dòng Công SX để có lãi 1 triệu đồng bị thay đổi vì chúng đã hoàn toàn bị khóa, còn các ô trong dòng Ngày công còn thừa cũng đã hoàn toàn bị khóa và chúng chỉ tự thay đổi khi có ô trong dòng Lợi nhuận của cùng đơn vị trực thuộc thay đổi mà thôi.

Bấm phím Tính tối ưu, máy tính chạy khoảng 3 phút 30 giây sẽ cho ra Biểu tính toán mới như sau:

 Lan1.png   215.56K   20 Số lần tải

Trên đầu biểu cho biết lợi nhuận tăng thêm so với dự kiến ban đầu 114,42 triệu đồng nhưng còn chữ Chưa tối ưu, Ngày công còn thừa ở cuối biểu vẫn còn 905,39 ngày và ô màu hồng ở cuối biểu là 1,13.  Ta cần sử dụng nốt số ngày công còn thừa này cho đến khi ô màu hồng còn 0,00.

Tiếp tục bấm phím Tính tối ưu, máy tính chạy khoảng 3 phút 30 giây sẽ cho ra Biểu tính toán mới hơn như sau:

 Lan2.png   216.78K   15 Số lần tải

Trên đầu biểu cho biết lợi nhuận tăng thêm so với dự kiến ban đầu 174,01 triệu đồng nhưng vẫn còn chữ Chưa tối ưu, Ngày công còn thừa ở cuối biểu vẫn còn 45,59 ngày và ô màu hồng ở cuối biểu là 0,06.  Ta cần sử dụng nốt số ngày công còn thừa này cho đến khi ô màu hồng còn 0,00.

Sách trắng doanh nghiệp Việt Nam 2022 của Tổng cục Thống kê cho biết: "Theo số liệu từ cơ sở dữ liệu quốc gia về đăng ký doanh nghiệp (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), tính đến thời điểm 31/12/2021, cả nước có 857.551 doanh nghiệp đang hoạt động,...".  Trong đó chắc là có nhiều doanh nghiệp có những đơn vị trực thuộc sản xuất kinh doanh nhiều loại sản phẩm khác nhau.  Do trang thiết bị của các đơn vị trực thuộc khác nhau, số lượng công nhân khác nhau, tay nghề của công nhân cũng khác nhau, mỗi nơi có một thế mạnh riêng và số loại sản phẩm sản xuất được của từng nơi cũng có thể khác nhau (có những nơi chỉ sản xuất được 2 hoặc 3 loại sản phẩm) nên khi sản xuất cùng loại sản phẩm thì thời gian sản xuất của từng nơi cũng có thể khác nhau.  Ngay cả khi mua sản phẩm thì chi phí để mua cùng loại hàng của các đơn vị cũng có thể khác nhau và số loại hàng các đơn vị mua được cũng có thể khác nhau.  Doanh nghiệp nào chẳng muốn phát triển sản xuất kinh doanh để thu được rất nhiều lợi nhuận nên việc phân công hợp lý cho các đơn vị trực thuộc sản xuất kinh doanh là vô cùng quan trọng.  Nhu cầu thị trường rất phức tạp, không phải cứ cho tăng đều lên theo tỷ lệ so với dự kiến ban đầu là được, mà có sản phẩm cần tăng thêm nhiều, có sản phẩm chỉ cần tăng thêm ít, có sản phẩm không cần tăng thêm và có sản phẩm có thể giảm bớt.  Vậy có công cụ gì rất đơn giản, rất dễ sử dụng để giúp cho các doanh nghiệp làm việc này đồng thời đáp ứng được nhu cầu của thị trường hay không?  Câu trả lời như sau:

1. Có thể sửa đổi mở rộng bài toán vận trù về phân công máy thành bài toán phân công sản xuất kinh doanh và giải rất dễ dàng ngay trên bảng tính EXCEL:

Tôi thấy ngày nay bài toán về phân công máy ngoài việc có thể sử dụng trong phân xưởng của một số nhà máy còn có thể mở rộng ra cho việc phân công sản xuất, phân công kinh doanh cho các đơn vị trực thuộc doanh nghiệp và cũng có thể mở rộng ra cho những việc khác nữa, thí dụ như phân công làm những nhiệm vụ gì đó cho từng người, từng nhóm người hoặc từng bộ phận trực thuộc.  Vì thế tôi đã sửa lại bài toán đã đăng trong Tập san Lâm nghiệp số 2 – tháng 2 năm 1969 cho phù hợp với tình hình hiện nay để tính ngay trên bảng tính EXCEL cho người dùng dễ sử dụng.

2. Thí dụ minh họa:

Hiện nay tôi đã làm được các file EXCEL để dùng cho các doanh nghiệp có từ 4 đến 8 đơn vị trực thuộc cần sản xuất kinh doanh tối đa 10 loại sản phẩm.  Để người xem dễ hình dung hơn về những file này và cách sử dụng chúng rất dễ dàng, xin phép tính thử trường hợp trung bình là có 6 đơn vị sản xuất trực thuộc.

Việc đầu tiên là phải nhập số liệu vào biểu Số liệu ban đầu.  Khi định sản xuất sản phẩm nào ta cần xét xem những đơn vị trực thuộc nào có thể làm được và sản xuất mỗi sản phẩm đó sẽ mất bao nhiêu ngày công, vì thế ta cần ước tính để điền số liệu vào các dòng Thời gian SX 1 SP, nơi nào không sản xuất được hoặc rất khó ước tính ta nên cho vào ô đó số chẵn lớn hơn nhiều so với các ô khác cùng hàng như số 100 hoặc 1.000 chẳng hạn, khi máy tính chạy nó sẽ không bao giờ chọn ô có giá trị lớn như thế.  Lưu ý là tất cả các ô trong 10 dòng Thời gian SX 1 SP đều phải có số liệu, nếu còn ô chưa có số liệu thì ngay trên đầu biểu sẽ xuất hiện chữ đỏ Chưa đủ số liệu, cần bổ sung ngay số liệu cho đến khi hết chữ đỏ này.  Nếu số loại sản phẩm ít hơn 10 thì ta cứ gán cho Thời gian SX 1 SP ở các ô chưa có sản phẩm đó số bất kỳ hoặc số rất lớn như số 100 hoặc 1.000 chẳng hạn.  Nhập tổng số ngày công của từng đơn vị trực thuộc ngay trên dòng số đầu tiên của biểu, nếu đơn vị nào không có số liệu thì coi như không có đơn vị đó.  Không cần thiết phải tính trước phương án phân công sản xuất, chỉ cần nhập dự kiến sản phẩm vào ngay cột số đầu tiên của biểu, nếu sản phẩm nào không có số liệu thì coi như không sản xuất sản phẩm đó.   Như vậy ta sẽ có biểu với các số liệu giả định được nhập vào như sau:

 Bandau.png   191.59K   30 Số lần tải

Số trong ô ở ngay dưới Tên sản phẩm là tổng các số trong cột số đầu tiên của biểu do máy tính tự tính toán.

Nhập mã rồi bấm phím Tính ban đầu, máy tính sẽ dựa vào số ngày công của từng đơn vị trực thuộc, tổng số sản phẩm từng loại và những ô có Thời gian SX 1 SP nhỏ nhất trong hàng đồng thời vẫn còn ngày công để tự tính phương án ban đầu, rồi kiểm tra những nơi có khả năng tạo thành vòng và kiểm tra tối ưu.  Nó chạy khoảng 2 phút 30 giây sẽ cho ra Biểu tính toán như sau:

 Lan1.png   44.28K   22 Số lần tải

Trong biểu này phần lớn các ô hoàn toàn bị khóa, chỉ còn những ô trong 10 dòng Số lượng sản phẩm không bị khóa để có thể điều chỉnh cho có phương án tốt hơn.  Nếu dự kiến ban đầu quá lớn hoặc khá tốt thì nhiều đơn vị trực thuộc đã sử dụng hết ngày công và một vài sản phẩm ở phía cuối biểu sẽ không đủ so với dự kiến ban đầu, phía bên phải biểu sẽ có một vài số âm, nhưng dòng Ngày công còn thừa ở cuối biểu cũng có chỗ có số liệu, chứng tỏ có những đơn vị trực thuộc chưa sử dụng hết ngày công.  Ta nên dùng các ngày công còn thừa này để tăng thêm sản phẩm cho những nơi còn thiếu.  Nếu đã sử dụng hết ngày công còn thừa mà bên phải biểu vẫn còn số âm chứng tỏ dự kiến ban đầu quá lớn, ta nên giảm bớt một số sản phẩm cho tương đối phù hợp với nhu cầu thị trường.  Nếu bên phải biểu không còn số âm mà vẫn chưa sử dụng hết ngày công còn thừa, ta tiếp tục dùng nó để tăng thêm một số sản phẩm cho phù hợp với nhu cầu thị trường.  Trong trường hợp ngay trên đầu biểu Số liệu ban đầu vẫn còn chữ đỏ Chưa đủ số liệu, mà vẫn cứ nhập mã rồi bấm phím Tính ban đầu, máy tính vẫn chạy nhưng sẽ cho ra kết quả là trong Biểu tính toán không dòng nào có sản phẩm.

Do dự kiến ban đầu hơi thấp nên mặc dù phía trên biểu đã có chữ Đã tối ưu chứng tỏ đã được phân công khá hợp lý, nhưng ở dòng cuối biểu Ngày công còn thừa vẫn còn tới 172.749 ngày công chưa sử dụng đến, so với tổng ngày công sản xuất của toàn doanh nghiệp chiếm đến 4,55% ghi rõ trong ô màu hồng ở ngay đầu dòng này.  Nên dùng các ngày công còn thừa này để tăng thêm sản phẩm cho những nơi cần tăng thêm theo nhu cầu của thị trường cho đến khi ô màu hồng chỉ còn 0,00. 

Tôi đã để các ô về số lượng sản phẩm dưới dạng mở và không ẩn để có thể dễ dàng nhập hoặc sửa số ở các ô đó.  Khi nhập số lượng sản phẩm vào ô nào đó thì số lượng của ô trong dòng Ngày công còn thừa của đơn vị trực thuộc đó sẽ bị giảm bớt.  Muốn nhập hoặc sửa số để sử dụng hết số lượng ngày công còn thừa ta chỉ cần xóa số lượng của ô đó (nếu đã có), ngày công còn lại của đơn vị trực thuộc đó sẽ dồn xuống dòng Ngày công còn thừa, sau đó ngay trong ô đó ta chia số mới trong dòng Ngày công còn thừa của đơn vị trực thuộc đó cho Thời gian SX 1 SP ở ngay phía trên ô đó.  Khi đó số tương ứng trong dòng Ngày công còn thừa sẽ không còn nữa hoặc chỉ còn rất nhỏ.  Khi tính toán biểu này không sợ bất kỳ ô nào trong dòng Thời gian SX 1 SP bị thay đổi vì chúng đã hoàn toàn bị khóa, còn các ô trong dòng Ngày công còn thừa cũng đã hoàn toàn bị khóa và chúng chỉ tự thay đổi khi có ô trong dòng Số lượng sản phẩm của cùng đơn vị trực thuộc thay đổi mà thôi.

Bấm phím Tính tối ưu, máy tính kiểm tra những nơi có khả năng tạo thành vòng và kiểm tra tối ưu làm cho các ngày công còn thừa được dồn xuống dòng cuối cùng nhưng số lượng sản phẩm từng loại vẫn không thay đổi so với trước khi bấm phím điều khiển.  Nó chạy khoảng 2 phút 30 giây sẽ cho ra Biểu tính toán mới như sau:

 Lan2.png   210.46K   19 Số lần tải

Ngay trên đầu biểu cho ta biết tăng so với ban đầu 33.267 sản phẩm, nhưng có chữ Chưa tối ưu chứng tỏ việc phân công trong biểu chưa tốt lắm và khi bấm phím điều khiển lần sau thì máy tính sẽ phải sửa lại cho tốt hơn.  Ngày công còn thừa ở cuối biểu vẫn còn 605 ngày công và ô màu hồng vẫn là 0,02.  Các số bên phải biểu là số sản phẩm từng loại tăng thêm so với dự kiến ban đầu.  Nên ta phải căn cứ vào nhu cầu của thị trường tiếp tục giải quyết nốt số ngày công còn thừa này cho đến khi ô màu hồng chỉ còn 0,00.  Bấm phím Tính tối ưu lần nữa, máy tính cũng chạy khoảng 2 phút 30 giây sẽ lại cho ra Biểu tính toán mới hơn như sau:

 Ketqua.png   212.06K   23 Số lần tải

Trên đầu biểu có chữ Đã tối ưu và ô màu hồng ở cuối biểu là 0,00.  Bài toán đã được giải quyết xong và đã tăng so với dự kiến ban đầu 33.366 sản phẩm, chi tiết tăng thêm từng loại sản phẩm ở ngay bên phải biểu.  Tuy nhiên dòng Ngày công còn thừa vẫn còn 45 ngày công, ta có thể dùng nó để tăng thêm 6 sản phẩm 10 trong đó đơn vị trực thuộc B còn 15 ngày công tăng thêm 2 sản phẩm, đơn vị trực thuộc C còn 22 ngày công tăng thêm 3 sản phẩm và đơn vị trực thuộc E còn 9 ngày công tăng thêm 1 sản phẩm, nhưng vì chúng quá nhỏ so với toàn đơn vị nên ta chỉ cần điều chỉnh tăng thêm và không cần bấm tiếp phím Tính tối ưu cho đỡ mất thời gian.

Ngoài ra còn có các biểu: Phương án sản xuất, Sản phẩm trong kỳ, Sản phẩm và thời gian sản xuất trong kỳ.  Các biểu này hoàn toàn bị khóa và số liệu được tự động chuyển từ Biểu tính toán sang.

3. So với bài báo đã đăng trên Tập san Lâm nghiệp từ đầu năm 1969 thì bài toán trong các file này đã hơn hẳn như sau: 

3.1.  Người sử dụng không cần phải tính trước phương án ban đầu:

Ngay trong phần thí dụ minh họa ta đã thấy rõ điều này, cụ thể là chỉ cần nhập 3 loại số liệu vào biểu Số liệu ban đầu, nhập mã rồi bấm phím Tính ban đầu, máy tính sẽ tự tính phương án ban đầu có khả năng còn tốt hơn phương án do người tính toán.

Nếu có thêm phương án ban đầu thì chỉ có tác dụng là có thể so sánh với phương án tối ưu mà thôi.  Không những thế nếu phương án ban đầu có chỗ tính sai thì ngay đầu biểu Số liệu ban đầu sẽ có chữ Tính sai, nhìn vào phía dưới biểu và bên phải biểu sẽ biết được đã tính sai ở đâu và sai bao nhiêu.  Sau khi sửa hết các chỗ sai, nhập mã rồi bấm phím Tính lại, máy tính chạy khoảng vài phút sẽ cho ra phương án mới trong Biểu tính toán tốt hơn, cụ thể là sản phẩm từng loại vẫn như cũ, nhưng dòng cuối biểu cho thấy vẫn còn có những đơn vị trực thuộc chưa sử dụng hết số ngày công sản xuất hoặc số tiền dùng để mua hàng.  Làm tiếp các công việc như trên, ta có thể sửa thành phương án tối ưu.

3.2. Có thể phục vụ cuộc họp về việc phân công sản xuất kinh doanh trong doanh nghiệp:

Gần như trên các máy tính đều có bảng tính EXCEL nên chỉ cần có máy tính, có màn hình trên tường đủ lớn để người xem có thể thấy rõ những chi tiết trong bảng tính và 1 file EXCEL như trên là có thể dùng chúng phục vụ cuộc họp về việc phân công sản xuất kinh doanh của các thành phần chủ chốt trong doanh nghiệp như sau:

Nhìn vào biểu Số liệu ban đầu, các thành viên có thể góp ý để sửa lại cho phù hợp với thực tế hơn.  Nhập mã rồi bấm phím Tính ban đầu, máy tính sẽ cho ra kết quả trong Biểu tính toán.  Nhìn dòng Ngày công (hoặc Số tiền) còn thừa ở cuối biểu mới này, các thành viên có thể góp ý để tăng thêm sản phẩm cho phù hợp hơn với nhu cầu của thị trường.  Bấm phím Tính tối ưu, máy tính chạy sẽ cho ra kết quả trong Biểu tính toán mới, các thành viên góp ý để tiếp tục tăng thêm sản phẩm cho đến khi có kết quả tối ưu.  Số liệu trong các biểu thứ 2, thứ 4, thứ 5 được tự động chuyển đổi từ Biểu tính toán sang nên có thể in nó ra để phát cho các thành viên.  Biểu thứ 2 là biểu về Phương án sản xuất (hoặc kinh doanh) trong kỳ, biểu thứ 4 là biểu về Sản phẩm sản xuất (hoặc mua) trong kỳ, biểu thứ 5 là biểu về Sản phẩm sản xuất (hoặc mua) và thời gian sản xuất (hoặc số tiền mua) trong kỳ, 3 biểu này đều có chi tiết đến từng đơn vị trực thuộc và từng loại sản phẩm.  Khi có nhiều đơn vị trực thuộc thì biểu thứ 5 sẽ quá dài, muốn xem từng đơn vị trực thuộc ta chỉ cần bấm phím ở phía trên sẽ có ngay biểu của đơn vị tương ứng, bấm phím Trở về vị trí cũ sẽ về ngay biểu thứ 5.

3.3. Chữ viết trong các biểu có thể dùng chữ Việt hoặc chữ nước ngoài:

Ngay trang tính đầu tiên đã có những dòng chữ màu xanh không bị khóa để tự động chuyển sang các trang tính khác.  Trong trang tính thứ hai cũng có chỗ có chữ màu xanh để có thể sửa lại cho phù hợp hơn.  Tất cả chữ trong các biểu đều là từ những chữ màu xanh chuyển đến.  Các chữ màu xanh này đều có thể là chữ Việt hoặc chữ nước ngoài, vì thế người bất kỳ nước nào cũng có thể dùng được các file này.

4. Mời dùng thử các file làm công cụ phân công sản xuất kinh doanh các loại sản phẩm:

Hiện nay tôi đã làm được 10 file EXCEL dùng cho các doanh nghiệp trong việc tính toán phương án sản xuất kinh doanh sao cho đạt được hiệu quả kinh tế cao nhất đồng thời phù hợp với nhu cầu của thị trường.  Thời gian dùng thử cho đến hết ngày 31/12/2023, mã của các file này đều là Den311223.  Thời gian máy tính chạy sau mỗi lần bấm phím điều khiển của các file này như sau:

 Thoigian.png   70.62K   17 Số lần tải

Đây là thời gian chạy trên máy tính của tôi, còn các máy tính khác tốt hơn, sử dụng bảng tính EXCEL mới hơn thì thời gian máy tính chạy sẽ giảm bớt.

Trong từng file đã có thí dụ và hướng dẫn sử dụng.  Chỉ cần người biết sử dụng sơ bộ bảng tính EXCEL là có thể sử dụng được các file này.  Người dùng thử có thể dùng ngay các số đã có trong thí dụ này hoặc thay bằng các số liệu khác để tính thử.  Các doanh nghiệp có thể đưa ngay số liệu của đơn vị mình vào để tính toán rồi copy các kết quả tính toán sang file EXCEL khác. 

Hiện nay làm việc với các doanh nghiệp về việc áp dụng vận trù học hoặc tối ưu hóa còn gặp rất nhiều khó khăn vì họ chưa tin rằng toán học có thể giúp họ làm những việc cần thiết.   Tôi thấy muốn doanh nghiệp tin tưởng vào vận trù học hoặc tối ưu hóa có thể mang lại nhiều lợi ích cho sản xuất kinh doanh, trước hết các nhà toán học cần cung cấp rộng rãi cho họ các thông tin về nó đã giải quyết được những vấn đề gì và ở đâu đã sử dụng?  Tốt nhất là nên cung cấp miễn phí cho họ một công cụ tính toán tối ưu đơn giản rất dễ sử dụng để họ tự dùng thử trước.  Hiện nay tôi đã có sẵn 10 file EXCEL dùng làm công cụ tính toán phương án sản xuất kinh doanh tốt nhất rất dễ sử dụng như đã trình bày ở trên để cung cấp cho bất kỳ doanh nghiệp nào muốn dùng thử.  Doanh nghiệp hoặc bất kỳ ai muốn dùng thử file nào xin gửi thư điện tử cho tôi theo địa chỉ [email protected] tôi sẽ xin gửi lại file đó.

Rất mong sự quan tâm và giúp đỡ của mọi người.